Je kunt je onderwerp handmatig scherpstellen, dat doen we vaak bij macrofotografie of met stillevens in de studio, maar dat is bijna niet te doen bij bewegende onderwerpen en situaties waarin je snel moet reageren. De camera kan ons daar ook prima mee helpen. Daarom deze keer de scherpstelfuncties van de camera.
Autofocus (AF) programma’s *
Op veel camera’s zitten verschillende autofocus (AF) programma’s. Je hebt de ‘one shot’ die, zoals de naam al zegt, elke keer bij het indrukken van de sluiterknop op één punt focust. Wil je ergens anders op focussen dan moet je de sluiterknop weer loslaten en opnieuw mikken. Je hebt de AI Focus, deze verlegt het focuspunt afhankelijk van waar je met de lens op mikt. En je hebt vaak ook nog een AI Servo optie die continu scherpstelt op een bewegend voorwerp. De camera zoekt het bewegende voorwerp op en probeert deze zo goed mogelijk scherp te houden. Vooral handig bij snel bewegende onderwerpen, vaak dus sport- of natuurfotografie. Over het algemeen heb ik mijn camera op AI Focus staan, anders moet ik elke keer als het onderwerp iets verschuift de sluiterknop loslaten en opnieuw indrukken.
Focuspunten
Als je door de zoeker van een spiegelreflexcamera kijkt zie je een aantal puntjes. Afhankelijk van de camera kunnen dit er drie, maar ook tientallen zijn. Dit zijn de punten waarop de camera scherp kan stellen, we noemen ze focuspunten. Als je de sluiterknop half indrukt zul je zien dat (vaak) het middelste focuspunt rood oplicht (en je hoort in de standaard instelling een *piep*, die heb ik uitgeschakeld). Als dit gebeurd heeft de camera op dit punt scherpgesteld.
Het middelste punt voor het automatisch scherpstellen wordt het meest gebruikt en is meestal ook het meest accuraat. Maar wat nu als je je aan ‘de regels’ probeert te houden en dus je onderwerp links of rechts van het midden of de horizon boven of onder het midden in het beeld wilt plaatsen? Gaat de camera dan niet op de achtergrond scherpstellen?
Compositie met autofocus
Je kunt hier twee dingen doen. Allereerst kun je met het middelste focuspunt mikken op het deel van de foto dat je scherp in beeld wilt krijgen. Houd je nog niet bezig met de compositie, maar druk de sluiterknop half in zodat de camera scherpstelt op dat deel van de foto waar je de focus wilt leggen. Vervolgens houd je de sluiterknop nog steeds ingedrukt en maak je een nieuwe compositie. Het deel wat scherp moet zijn blijft scherp en toch heb je een meer dynamische compositie. Focus and then recompose (FTR).
Doe dit wel alleen met de one-shot modus, in de AI Focus modus gaat de camera toch de focus (iets) verleggen als je de lens van het onderwerp weghaalt. Druk in dat geval op de * knop, deze kan de belichting en/of focus vastzetten zodat je rustig een nieuw compositie te maken zonder minder scherpe foto’s te krijgen.
De andere manier is om vanuit de compositie te werken en één van de beschikbare scherpstelpunten te selecteren. De meeste camera’s hebben een optie om door alle punten te scrollen en het punt dat het beste op je onderwerp valt te selecteren. Dus als je rechtsbovenin wilt scherpstellen, omdat daar je onderwerp is, dan selecteer je dus het focuspunt dat rechtsboven staat en hetzelfde geldt voor linksboven. Hoe meer focuspunten de camera heeft, hoe makkelijker het wordt dat ene punt te selecteren dat precies op de goede plek valt.
Punten die verder uit het midden liggen zijn minder gevoelig dan het middelste punt, in donkere omstandigheden zal de camera dan meer moeite hebben om een goede autofocus te bereiken. Je kunt dan het best terugvallen op de eerste optie van eerst scherpstellen en dan de compositie bepalen.
‘Focus and recompose’ heeft mijn voorkeur bij de meeste onderwerpen. Ik heb daar de meeste controle over waar de focus precies moet liggen. Maar de selectieve focuspunten zijn wel heel handig als je met een statief bezig bent en dus niet met het middelste focuspunt kunt focussen zonder elke keer het statief te moeten verzetten/vertillen of als je onderwerp in beweging is en je wilt met AI Focus en een specifiek focuspunt het onderwerp volgen.
Alles scherp
Naast de losse punten zit er ook een optie op de camera om alle focuspunten te activeren. Handig als je meerdere onderwerpen in één beeld wilt vangen die op verschillende afstanden van elkaar zitten. Dan werkt één focuspunt niet goed. De slimme chip in de camera zoekt dan het meest dichtstbijzijnde voorwerp, selecteert het focuspunt dat daar het dichtst bij zit en houdt hier de focus dus op gericht. Vooral handig bij natuurfotografie.
Let op: gebruik deze optie niet voor bijvoorbeeld portretten waar je kans loopt dat de camera scherp gaat stellen op de neus in plaats van de ogen. In portretten moeten de ogen het haarscherp zijn, het is het eerste waar iedereen (onbewust) naar kijkt. Met de A-DEP modus op (Canon) camera’s kan de camera een diafragmawaarde voorstellen waarmee zowel het voorste als achterste voorwerp scherp is. Niet altijd even betrouwbaar helaas.
Raakschieten
Hoe goed de autofocus ‘raakschiet’ zodra je je sluiterknop indrukt wordt onder meer bepaald door de beschikbare hoeveelheid licht, het contrast met de omgeving, de lichtsterkte van de lens en de kwaliteit van de camera. Met mijn twee F1.8 lenzen (100mm macro en 85mm) is de focus razendsnel, met mijn 28-135mm F3.5-5.6 merk je dat de autofocus er langer over doet het onderwerp te vinden. Ook snel afwisselen tussen dichtbij en veraf focussen betekent dat je tijd verliest omdat de camera op zoek moet naar het nieuwe focuspunt. Ditzelfde geldt trouwens voor je ogen, houd maar eens iets heel dichtbij en kijk dan erlangs naar een onderwerp ver weg. Het duurt even voordat de focus er weer is. Veel fabrikanten hebben speciale benamingen voor autofocus motortjes die snel en geruisloos werken. Bijvoorbeeld ‘USM’ van Canon.
Jagen
Als het te donker wordt merk je dat de autofocus op zoek gaat naar het onderwerp. Hij gaat dan ‘jagen’, snel verschillende scherpstelstanden uitproberen om het onderwerp te vinden. Hij gaat dan van volledig scherp naar onscherp en dan weer terug en blijft niet op de juiste stand staan. Soms moet je dan je focus iets verleggen (bijvoorbeeld op de rand tussen een licht en donker vlak in het beeld ipv alleen in het donkere vlak) of bijlichten. Sommige camera’s hebben een hulplichtje die even snel een flits er uit gooit zodat de camera kan zien waar het focuspunt ligt voordat de echte foto wordt genomen.
Conclusie
Verwacht niet dat autofocus al je focus problemen oplost, vooral bij grote diafragma openingen (lage F-waarden) is de foutmarge erg klein en loop je al snel de kans dat de focus achter of voor het onderwerp ligt. Een stevige hand, een goede selectie van de sluitertijd en gewone ouderwetse skills spelen een grote rol. De fotograaf bepaalt nog steeds voor 90% hoe de foto er uit komt, de focuspunten en -programma’s zijn gewoon een heel erg handig hulpmiddel.
* Verschillende fabrikanten hebben er verschillende namen voor. De AI Focus optie van Canon heet Single-servo bij Nikon, Autofocus Single bij Pentax, Single AF bij Olympus, AF-S bij Sony, Single AF bij Sigma en Single-servo bij Fuji. De AI Servo optie van Canon heet Continuous Servo bij Nikon, Autofocus Continuous bij Pentax, Continuous AF bij Olympus, AF-C bij Sony, Continuous AF bij Sigma en Continuous Servo bij Fuji.
Ik vraag juist hoe de autofocus werkt in een digitale spiegelreflex-
camera. Niemand die hier uitlegt dat waar de eerste spiegel de
lichtbundel opvangt dat daarachter zich een subspiegel bevind.
Dat die eerste spiegel in het midden halfdoorlatend het licht door-
laat die op de subspiegel valt en van daar het licht op de AF-sen-
sor(en) terecht komt die de gegevens doorgeeft aan een micro-
processor, die een link heeft met de AF-actuator die op zijn beurt
enzovoort, enz….. Maar ik weet nog niet alles,da´s een punt. En dan de overschakeling naar Live View en terug de scherstelling
gebaseerd nu op contrastdetectie. Wat ik wil weten is ieder stapje in detail van zowel in spiegelreflex als in Live View wat er gebeurt met het beeld (licht) die het objectief binnenkomt tot het
opslaan op de geheugenkaart. En niet de algemene uitleg die
iedereen heeft met tekening erbij maar zonder subspiegel.
mvg
Chris
Ik wil graag een opmerking plaatsen bij het focus en recompose gedeelte.
Met deze techniek heb je in principe altijd backfocus. Het focus punt is verlegd en de foto krijgt een mate van onscherpte. Vaak valt de onscherpte voor een deel weg omdat je voldoende diafragmeert. maar naarmate je met meer kleinere diafragma getallen werkt F1.4 en je onderwerp dicht bij komt, gaat dit opvallen.
Het beste is en blijft toch:
1. op je onderwerp licht meten (half indrukken) en vast zetten met *
2) laat je ontspanknop lost maar je compositie, en verleg je focus punt
3) focus en druk af
Je hebt nu geen recompositie gedaan en de camera is prima gefocussed.
Even reagerend op de reactie an Johan van Dongen:
Nonsens! Er is bij FTR niet ALTIJD backfocus.
– het verschuiven van het focusvlak is sterk afhankelijk van enerzijds de asand en anderzijds het diafragma. Hoe groter de afstand hoe groter de DOF. Hetzelfde geldt bij hoge diafragma’s (hoog getal, kleine opening).
De tekst zou dus moeten zijn: bij FTR bestaat er in specifieke gevallen KANS op onscherpte van het onderwerp als gevolg van backfocus (focuspunt ligt achter het onderwerp) OF frontfocus (focuspunt voor het onderwerp).
Dit is mijnstreek inziens essentieel om aan te vullen
ik snap m niet helemaal… ook bij one shot moet je dan het sterretje indrukken? en hoe gaat dat in zn werk dan? richten met knop half ingedrukt en dan tegelijkertijd t sterretje indrukken op loslaten en dan t sterretje? ik zie mn lichtmeter in de balk dan al verspringen in beide gevallen als ik elders op richt ?
Ik vind het perfect uitgelegd. al veel dingen uit deze site gehaald. veel dingen uit geprobeerd. Mijn complimenten :-)
Ik spaar voor m’n eerste eigen (digitale) spiegelreflexcamera. Nou zou ik graag wat willen weten, anders heb ik ‘m straks en weet ik niet hoe ‘ie werkt.
– Hoe moet je scherpstellen op een digitale spiegelreflexcamera? Ik weet dat je bij een compactcamera de ontspanknop half in moet drukken, maar hoe zit dit bij een spiegelreflex?
Met vriendelijke groeten,
Mirjam
Hoi Mirjam, dit werkt bij een spiegelreflexcamera exact hetzelfde, met half indrukken laat je hem scherpstellen op het focuspunt en kun je de compositie eventueel nog aanpassen. Als je door drukt neemt hij een foto.
De camera stelt scherp op het focuspunt dat actief is, meestal is dit de middelste punt (je hoeft dit niet elke keer te kiezen), maar je kunt ook een punt meer aan de randen kiezen, dit is handig als je bijvoorbeeld een compositie maakt op één van de snijpunten volgens ‘de regel van derden’.
Bedankt!
Nog een vraagje: hoe werkt ’t handmatig scherpstellen eigenlijk?
Hoi Mirjam, op elke lens zit een draairing die je kunt draaien. Je schakelt de autofocus op de lens uit en draait vervolgens aan de ring tot datgene wat scherp moet zijn op de foto scherp is door de zoeker van de camera.
Wow, bedankt! :)
Ik had ook eens gelezen dat in geval van een tripod je de autofocus juist uit moet schakelen zodat de “anti shake” techniek niet in de war raakt.
Na het lezen van bovenstaandje stukje weet ik eigenlijk nog niet wat ik nou moet kiezen. Ik wil een kind op de foto zetten wat naar mij toe fietst. Op Continues shooting. Kies ik dan AI-Servo of AI-Focus?
Beste Guido,
Lees die info nog eens goed na.
Kan het zijn dat er staat “zet je I(mage) S(tabilisatie) uit op statief”?
Je AF kan je rustig aan laten staan en dat zou ik je ook zeker aanraden.
Bij kinderfotografie zou ikzelf een voorkeur hebben voor AI-focus.
Veel fotografie plezier.
Alex.
Hoi Alex,
Ja je hebt gelijk. Niet de autofocus uitzetten maar juist de anti shake op de lens zelf.
Wie kan helpen?
Ik ben al lang op zoek naar iemand die mij een ordentelijke uitleg kan geven over hoe ik mijn focuspunten in de juiste richting kan zetten bij een Canon 5d mk3. Daar is een functie om automatische je focuspunten te laten draaien in de richting waarmee je je camera beweegt. Dus van landscape naar portretformaat.
Hij doet dat blijkbaar op een verkeerde manier (of ik?) Als ik een landscape foto maak dan staat mijn focuspunt helemaal recht (dus om een portretfoto te maken), draai ik mijn camera (dus voor een portretfoto te maken) dan zet hij het focuspunt in het midden. Het zou dus anders om moeten zijn. Ik heb al overal mijn licht opgestoken ook bij een grote NL fotozaak maar blijkbaar vinden ze dat daar géén probleem.
Wie heeft er raad voor mij aub??? Ik word er knettergek van dat dat zo blijft en dat ik alles weer manueel moet gaan doen zoals manueel de focuspunten verzetten naargelang de richting waarin ik mijn camera houdt.
U kunt me bellen op +32 (0) 14 724961 of op mijn gsm 0496 715869 of mailen op dit adres:
alfons@keysandchords.com
Wie mij écht kan helpen wil ik belonen met een mooi pakketje (+/- 10) cd’s. Maar dan moet het echt werken.
Dank u voor uw reactie.
Beste Alfons,
Je vraag is al een tijd geleden geplaatst, maar misschien weet je het antwoord op de vraag nog steeds niet.
Ook ik heb met dat probleem gezeten en dat is toevallig bij toeval opgelost!
Weet jij de oplossing nog steeds niet, stuur mij even een mail dan geef ik jou de oplossing.
Weet je de oplossing wel, dan heb je deze mail niet ontvangen!
Groet,
Jan.
Ik heb een Nikon 70-300MM G
Kan deze op automatische focus gezet worden