- 10 veel gemaakte fotografie fouten voorkomen
- Licht meetmethodes optimaal toepassen
- Hoe het histogram te gebruiken voor betere foto’s
- Prioriteitstanden, voor creatief gebruik
- Lange sluitertijden gebruiken
- Hoe beweging te fotograferen
- Omgaan met digitale ruis
- Let op de achtergrond van je foto
- Betere resultaten met aandacht voor schietdiscipline
Vrijwel elke digitale camera, van simpele compact camera tot professionele digitale spiegelreflexcamera, heeft tegenwoordig de mogelijkheid om een ‘Histogram’ van het beeld te tonen (vaak verscholen onder de “info” knop, soms meerdere keren indrukken). Eén van de krachtigste, maar ook relatief vaak onbegrepen functies van de camera.
Het histogram
Het histogram bestaat uit een grafiek die over het algemeen vaak in de vorm van een heuvel is getekend. Hij is voor elke foto anders en laat zien hoe de verdeling van licht en donker op de foto is. Het linkerdeel van de x-as (horizontaal) van de grafiek gaat over de donkere gebieden van de foto, het rechterdeel van de x-as gaat over de lichtere delen. In het midden is de neutrale belichting, de 18% grijswaarde waar de lichtmeter van de camera altijd naar op zoek is. De puntjes op y-as (verticaal) geven aan hoeveel pixels in het beeld relatief donker, relatief licht of neutraal zijn.
Met behulp van de grafiek kunnen we beoordelen of een foto onder- of overbelicht is of juist neutraal (gebalanceerd) belicht. Neigt de grafiek meer naar de linkerkant, dan is de foto donker, er zijn meer pixels in het donkere deel dan in het lichte deel te vinden. Neigt de grafiek juist naar rechts, dan hebben we een lichte foto, meer pixels van het beeld zijn in het lichte deel te vinden. Er bestaat trouwens geen goed of slecht histogram, de grafiek geeft alleen maar aan wat er is geregistreerd en het is aan de fotograaf om te beslissen of dit goed is of dat er ‘actie’ moet worden ondernomen.
Zo lang de hoogste delen van de grafiek binnen de grafiek vallen is er niets aan de hand. Bijvoorbeeld als je een foto hebt gemaakt van de maan is de omgeving erg donker en de maan erg licht, dan zie je dat het histogram naar links neigt. Maar als de grafiek niet uit de randen loopt, dan betekent dit dat er geen data verloren is gegaan, dat er nog genoeg detail in het donker zit. Hetzelfde geldt voor de lichtere delen.
Je moet op gaan letten als de grafiek de randen raakt. Dan is er data verloren gegaan. Aan de rechterkant betekent dit dat er geen detail meer zit in de witte delen (erg vervelend als het om de lucht gaat) en aan de linkerkant betekent dit dat het detail uit de schaduwen weg is. Vooral voor witte delen is dit in de digitale fotografie redelijk dramatisch (als het niet de bedoeling was), detail uit de lichte delen kun je nooit meer terug krijgen hoe goed je het beeld ook bewerkt. Van onderbelichte foto’s is vaak nog wel wat te maken als je de foto’s in RAW formaat hebt geschoten, dan kun je nog wel 1 a 2 F-stops in de digitale belichting terughalen.
Nu komt de clou waarom de grafiek zo handig is: als je net nadat je de foto hebt genomen naar de grafiek kijkt, kun je bedoordelen of je misschien een langere of kortere sluitertijd nodig hebt om de foto ‘goed’ te belichten. Zit de grafiek tegen de linkerrand aan, dan betekent dit onderbelichting in bepaalde delen en dit houdt dus in dat je de scène iets langer moet gaan belichten, meer licht op de sensor laten vallen. Je moet dan of de sluitertijd of het diafragma aanpassen (niet beide, want dan krijg je precies dezelfde belichting, zie de uitleg over de belichtingsdriehoek) zodat de sluitertijd een stapje (een F-stop) langer wordt (van 1/180s naar 1/125s bijvoorbeeld) of het diafragma een stapje groter (de waarde wordt kleiner, van F2.8 naar F2.0).
Onderbelicht
In bovenstaande foto zie je dat een groot deel van de pixels zich in donkere delen bevinden. Net naast het gezicht aan de rechterkant is er vrijwel geen detail meer te vinden, dit is waar het linkerdeel van de grafiek uit het beeld loopt. Er zit ook nog wat wit in de foto, dit zie je aan de rechterkant ook terugkomen in de grafiek. De bruine, de lichtere, delen komen naar voren in tegen het midden, die zitten dus dichter tegen de 18% grijswaarde aan waar de camera naar op zoek is.
Overbelicht
Zit de grafiek tegen de rechterrand aan, dan is de foto in delen overbelicht, waardoor je detail verliest in de lichte delen. Je moet dan de belichting compenseren zodat er iets minder licht op de sensor valt. Je zorgt dan voor een snellere sluitertijd (van 1/125s naar 1/180s) of dat je het diafragma kleiner maakt (van F2.0 naar de kleinere F2.8 waarde). Nu kun je de foto opnieuw nemen en zal door de compesatie de belichting beter uitvallen.
In bovenstaande foto bevinden een groot deel van de pixels zich aan de rechterkant en de grafiek loopt zo het beeld uit. Kortom, ik heb een overbelichting op bepaalde delen, duidelijk te zien aan de lucht waar geen spoortje van detail in is te vinden en ook de panden verliezen behoorlijk detail aan de randen. Door meer schaduw/donker in de foto te brengen kan ik hem toch nog ‘redden’, maar het detail in de lucht ben ik absoluut kwijt.
Compenseren
Als je er meer handigheid in krijgt kun je aan de hand van de grafiek zien hoeveel de compensatie zou moeten zijn als je de ‘optimale’ belichting wilt bereiken. De grafiek is verdeeld over 5 F-stops, de dynamic range van de camera. Dit is het maximum wat de camera kan vastleggen. Als je dus heel veel contrast tussen de lucht en de grond hebt (meer dan 5 F-stops tussen het lichtste en het donkerste deel in de foto), dan ga je detail verliezen en moet je gaan kiezen of je juist gaat onder- of overbelichten. Dit is ook waar je de artistieke keuzes kunt maken. Hecht je meer waarde aan het compleet zwart maken van de schaduwpartijen (en dus meer detail in de lichte delen) of wil je juist een wit vlak met veel detail in de donkere delen. Het is zoals altijd een compromis, maar ook een kans een artistieke keuze te maken.
Fotobewerking
In mijn favoriete digitale foto bewerkingsprogramma Lightroom zit ook een histogram. Als de foto is ingeladen kijk ik als eerste naar het histogram en dan vooral naar de hoeken. Allereerst sleep ik (je kunt op het histogram klikken en hem naar links of naar rechts slepen) de linkerkant zo ver naar rechts dat het meest linker deel van de grafiek net de rand raakt. Hetzelfde doe ik met de rechterkant. Dit zou de neutrale belichting moeten zijn. Vaak is de foto dan nog wat vlak, door meer schaduw/donker of juist meer licht/highlight in de foto te brengen schuift de grafiek weer het beeld uit en kan ik accenten leggen. Maar dit kun je dus ook al in de camera doen door naar het histogram te kijken en met de belichtingscompensatie te spelen.
Met veel pijn en moeite heb ik onlangs de analoge fotografie losgelaten. Na wat eerste verkenningen met mijn nieuwe digitale camera en het doorlezen van de gebruikshandleiding duizelt het een beetje van de mogelijkheden. Ik vind de uitleggen op deze site helder en krachtig. Het zal mij zeker gaan helpen bij het benutten van de mogelijkheden en het verduidelijken van technieken. De vormgeving van de site is overzichtelijk en professioneel en het enthousiasme druipt er vanaf. Bedankt.
Met vriendelijke groet,
Nico Hulsman
Vooralsnog de beste wensen en bovenal een goede gezondheid voor 2008!
Sluit me aan bij het bericht van Nico. Eindelijk het gebruik van het histogram eens begrijpelijk uitgelegd!
Met een vriendelijke groet,
Jan Timmermans.
Ben blij dat jullie het nuttig vonden. Het blijft voor de meeste mensen toch een beetje ‘black art’, terwijl je er zo veel nuttige informatie uit kunt halen in verre van ideale omstandigheden voor het beoordelen van je foto’s (in vol zonlicht meestal).
Goed verhaal!
h.gr.,
Léon Lucas
Hallo,
Erg fijne site om te lezen, overzichtelijk en helder.
Staat bij mijn favo.
Fotografie is leren en leren maar belangrijker is…………/ delen..
Ik zie hier veel info staan hulde!daarvoor..
Je stuk over de groothoek is zo waar…;)
Groet,
Libbe
The free photographer
De onderwerpen worden zeer goed behandeld.
Ik ben een stuk wijzer geworden op fotogebied.
Zeer bedankt voor de tijd en moeite die u er voor neemt.
vriendelijke groet.
gertF
Zevenaar
Voor degene die in Raw fotografeert heb ik hier een heldere uitleg van David duchemin.
http://www.pixelatedimage.com/blog/2009/08/exposure-and-metering/
Hieruit blijkt dat je vooral in Raw toch beter iets kan overbelichten dan onderbelichten.
groeten ronald.
ben het eens met een van de vorige reacties. Ik mis de nummering om een overzicht te houden. Verder alleen maar dikke complimenten want dit is een supersite!!
Hallo,
ik ben een nieuweling in de fotografie,lees je pagina’s zeer aandachtig.
goede en duidelijke uitleg.
bedankt
Geweldige site met zeer goede uitleg. Ik dacht wel wat te weten van fotografie maar de site is superoverzichtelijk en ik lees regelmatig de informatie om nog beter te worden. Nu maak ik belangrijke foto´s (trouwerijen bv) in RAW en dat is toch lekker in de nabewerking.
Voor iedereen die digitaal foto´s maakt is dit super.
Groetjes,
Rudolf
Altea, Costa Blanca, España.
Quote uit de tekst:
“Je moet dan of de sluitertijd of het diafragma aanpassen (niet beide, want dan krijg je precies dezelfde belichting”
Je kan natuurlijk weg degelijk de sluitertijd en diafragma beide aanpassen en niet dezelfde belichting krijgen.
Even een vraagje over het histogram in lightroom 3: is het mogelijk deze aan te passen zodat deze alleen de helderheden geeft in een eenvoudig grijs histogram. Dus zonder de kleuren in het histogram?
Kan het nergens vinden!
Gr,
Frank
Hoi Frank, dit is volgens mij niet mogelijk, het histogram laat altijd de verschillende kleuren zien, alleen waar de belichting tussen de verschillende kleuren overeen komt zie je een grijze weergave. Je ziet alleen grijs als je de foto naar zwart-wit wijzigt.
Hallo Kenneth,
Mijn complimenten voor je goede uitleg op deze site.
Ik ben al een tijdje bezig met (meest vogel) fotografie en heb nog steeds moeite met de goede belichting te vinden voor de foto’s. Dikwijls ook te veel ruis. Ligt ook wel aan mijn camera (Canon 7D) denk ik .Wat is een goede nabewerking?
Ik gebruik elements 8 en doe de rawbewerking en daarna in Photoshop niveau’s en wat verscherpen.Is lichtroom veel beter?
‘scene is iets te donker, dna moet je wat langer belichten.. dus van bijv. 1/80 naar 1/125 sec gaan..’ schrijf je.. dat is toch precies andersom?
Hoi Sabine,
Als ik 1/80s had geschreven klopt dat inderdaad, maar er staat 1/180s naar 1/125s :)
Zojuist deze website ontdekt. U slaagt erin op een begrijpelijke en aangenaam leesbare manier fotografische begrippen te verduidelijken. Fotografisch experimenteren lukt enkel als je weet wat je doet en daarvoor is deze site een schitterend hulpmiddel. Het zal iedereen die deze info doorneemt stimuleren in hun hobby. Fotograferen leidt op deze manier tot het creëren van beelden en niet zomaar eventjes op een knopje drukken. Merci. U wordt een vriend des huizes…
hallo ik zou graag willen weten over het histogram, wanneer de grafiek aan de bovenkant eruit loopt wat dat betekent, bij voorbaat dank, mvg ferdinand.
@ Ferdinand.
Als in je histogram een of meerdere tinten verticaal oplopen betekent dit dat deze tint(en) (grijswaarde) in toenemende mate (hoe hoger hoe meer) in je afbeelding voor komt.
Lekker fotograferen,
Alex.
zeer bedankt voor de uitleg!
mvg ferdinand.
Hallo Kenneth,
Heb je ook informatie over High Key en Low Key fotografie?
Groet,
Laurence
Hallo Kenneth,
Zojuist de site ontdekt en mezelf direct aangemeld.
Volg momenteel een beginners cursus, maar vind jouw uitleg veel begrijpelijker. Dus vanaf nu vindt je mij regelmatig terug op de site.
Groet,
Koos
Erg goed uitgelegd allemaal, heb er zeer veel aan, zeker als je van een compact camera de overstap maakt naar een spiegelreflexcamera! mvg. Gerald