Van idee tot realisatie: Heide in bloei fotograferen

Voor mijn fotoblog en artikelen op deze site probeer ik wekelijks een onderwerp te verzinnen die ik probeer te illustreren met archief, maar vaak ook foto’s speciaal geschoten voor een onderwerp. Voor mijn fotoblog heb ik zelfs voor 7 dagen foto’s nodig. Afgelopen week bedacht ik me dat het wel een goed idee zou zijn om eens op de heide te gaan kijken. De hei staat van half augustus tot half september in bloei en de afgelopen jaren kreeg ik het steeds voor elkaar deze gebeurtenis te missen. Ik woon in Almere en dan heb je er niet direct dagelijks zicht op de status van de heide.

Zoals gezegd, ik maak de foto’s voor mijn fotoblog en deze site, ik heb dan ook geen opdracht van een externe partij meegekregen. Een groot voordeel van als amateur op pad gaan, je kunt je eigen visie uitleven en je eigen onderwerpen kiezen. In dit artikel bespreek ik de voorbereidingen en de resultaten van eerste idee tot publicatie.

Voorbereiding

De kans voor mooie landschapsfoto’s is het grootste rond zonsopkomst en zonsondergang, de gouden uurtjes. Zeker als de aanvangsttijd heel vroeg is en de locatie niet bekend probeer ik zo veel mogelijk aan voorbereiding te doen. Dit begint met het opzoeken van informatie over mogelijke locaties. Een tijdje geleden had ik gehoord dat Nationaal Park Veluwezoom bij de Posbank een erg mooie locatie is, de foto’s die ik op Flickr tegenkwam leken dit te bevestigen. Mooie glooiende heuvels met heide, maar (nog) weinig foto’s van de bloeiende heide.

De volgende stap was het zoeken naar meer officiele informatie. Het gebied heet officieel Nationaal Park Veluwezoom en wordt beheerd door Natuurmonumenten. Het is vrij wandelen, maar alleen van zonsopkomst tot zonsondergang. Volgens deze tabel was de zonsopkomst om precies 06.37u.

Via Google Maps heb ik vervolgens het gebied nader bekeken en ook gekeken hoe het met de bereikbaarheid zat. Rheden ligt er praktisch tegenaan, makkelijk bereikbaar met de trein en ook met de auto. Vanwege het tijdstip ging ik met de auto op pad, dus ik heb ook gezocht naar een parkeerplaats. Paviljoen Posbank ligt bovenaan de heuvel en heeft een grote parkeerplaats.

Het leek me wel mooi als de kleuren van de heide en de glooiing van de heuvels werden gecombineerd met grondmist. Het KNMI voorspelde weinig bewolking op de nacht van zaterdag op zondag (op deze pagina zie gedurende de hele dag de actuele situatie), er zou weinig wind zijn en relatief koel, dus grote kans op grondmist in de buurt van water. Uiteindelijk heb ik besloten om zo dicht mogelijk tegen zonsopkomst in het park te zijn om maximaal te profiteren van het relatief zachte licht zo vroeg in de morgen.

Zondagochtend ging de wekker dus om half vijf in de ochtend om op tijd voor zonsopkomst op de heide te arriveren. Daarom heb ik al de avond ervoor mijn fotospullen bij elkaar gezocht en mijn rugzak ingepakt. Op deze manier kun je in alle rust nog bedenken welke lenzen en accessoires je nodig gaat hebben.

Omdat ik er nog nooit geweest was had ik relatief veel lenzen bij me, een 17-40mm, een 24-105mm, een 80-200mm, een 100mm macro en een 135mm. Uiteindelijk alleen de 17-40, 24-105 en 135mm lenzen gebruikt. Aangezien ik iets voor de zonsopkomst ook wilde fotograferen was een statief onontbeerlijk. Zeker als je bedenkt dat veel foto’s met een dicht diafragma (f/16 of hoger) worden geschoten. Ik heb een lichtgewicht carbon Feisol statief waardoor het nadeel van het extra gewicht beperkt is.

Andere accessoires in mijn cameratas zijn voldoende geheugenkaartjes (bij de laatste telling had ik 16GB in 4GB kaartjes), mijn geliefde grijsverloopfilters (ND Grads) en polarisatiefilters. Verder een reservebatterij, hoewel ik natuurlijk ook de originele batterij de avond ervoor al had opgeladen.

Locatie

De Posbank bij Rheden is duidelijk aangegeven, het is een populaire locatie voor wandelaars en fietsers mede vanwege het uitzicht. Voor Nederlandse begrippen is 110m al best hoog. Op weg er naartoe kwam ik weinig van de gehoopte grondmist tegen, maar bij de afslag richting Rheden was er al meer mist te zien. Hoop doet leven.

Via de weg die naar de top leidt kwam ik langs groepjes konijnen en een paar hertjes. Voorzichtigheid is dus geboden bij het naar boven rijden, zeker vroeg in de dag, maar wel schitterend om het wild zo dichtbij te zien. Uiteindelijk kwam ik enkele minuten voor zonsopkomst aan en liep ik direct richting de bank die daar staat, de Posbank. Deze bleek anders te liggen dan ik had verwacht (N-Z is niet echt duidelijk met Google Maps, had ook in Google Earth moeten controleren waar het Oosten was), met de rug naar de zonsopkomst toe.

Doordat de Posbank op 110m hoogte ligt duurde het iets langer voordat de zon daadwerkelijk boven de horizon kwam, ik had dus tijd om me te verplaatsen en daarnaast kon ik profiteren van het zachte licht voordat het licht van de zon zelf over het landschap zou komen.

Fotowandeling

Zo liep ik richting de plek waar de zon zou opkomen, maar niet voordat ik toch een foto kon maken van wat mist over het heidelandschap. De benodigde sluitertijd was ruim 6 seconden met het diafragma op f/22 (zo veel mogelijk scherptediepte in het beeld is het devies bij landschapsfoto’s) en een grijsverloopfilter die de lucht 2 stops donkerder maakte dan de voorgrond, het statief was niet voor niets mee. Bij het fotograferen van landschappen kies ik standaard voor diafragmavoorkeur, een snelle sluitertijd is met een statief zelden van belang.

Deze foto kwam eigenlijk meteen al heel dicht bij het idee dat ik eerst had, een golvend heideveld met wat mist, hoewel ik de mist liever nog wat verder naar voren had gezien, misschien wat later tijdens de bloeiperiode in september?

Voor de belichting heb ik voor de belichtingsoptie op mijn camera gekozen die de belichting van de hele scène meet. Zeker met het grijsverloopfilter geeft dit de beste resultaten. Soms als de scène net iets te donker werd verlengde ik de sluitertijd met +1 stop of koos ik voor de spotmeting stand die het licht in een veel kleiner deel van de scène meet.

Grote uitdaging was het vinden van een goede voorgrond en achtergrond onderwerpen om het oog verder het beeld in te leiden. De heide is van zichzelf behoorlijk kaal, met af en toe een boom. Om een extra element aan de foto toe te voegen heb ik me dus behalve op het zoeken van mooie bloeiende heide ook geconcentreerd op het vinden van bomen en paden die het oog dieper het beeld in kunnen brengen. Via een poortje in het hek liep ik zo het heideveld op, een op-en-neer pad leidt je tussen de bloeiende heide door.

Terwijl ik stond te wachten op de zon zag ik iets verderop een paar hertjes die rustig door gingen met zoeken naar eten. Een mooi gezicht, helaas had ik niet genoeg telebereik om ze goed in beeld te krijgen.

Iets voor zevenen kwam de zon boven de horizon uit en werd het heideveld verlicht. Omdat het nog zomer is, is de zon zo vroeg toch al goed fel. Zeker als je er voor kiest richting de zon te fotograferen net na zonsopkomst. Ik merkte dat mijn camera veel moeite had om te focussen op een eenzame boom in het heideveld, en heb uiteindelijk handmatig de focus bepaald. Doordat ik nog steeds op f/22 fotografeerde was het minder kritisch om de scherpte helemaal ragscherp te krijgen, maar uiteindelijk is het toch goed gelukt.

Lensflare voegt wat toe aan de foto

Het was met dit tegenlicht onmogelijk om geen lensflare te krijgen, maar ik denk dat het ook echt iets aan de sfeer in de foto toevoegt. Van deze scène heb ik veel foto’s gemaakt, steeds het standpunt iets wijzigend. Daarnaast heb ik ook een aantal keren de camerastand gebruikt waarmee de camera foto’s neemt op -2, 0 en +2 stops belichtingcompensatie om zowel de detail in de schaduw als de detail in de lichte delen mee te pakken. Die foto’s heb ik nog niet bewerkt naar een High Dynamic Range (HDR) foto, van de bovenstaande foto was er nog genoeg detail in de schaduw waardoor het makkelijk was deze in Lightroom extra te belichten.

Toen de zon wat hoger kwam liep ik verder over het pad. Op zichzelf al een aardige manier om het oog door het beeld te leiden, met kleurrijke heide aan beide kanten van het pad. Toch heb ik hier gezocht naar een boom, de takken werden heel mooi verlicht door de zon. De compositie probeer ik zo veel mogelijk volgens de ‘regel van derden’ in te delen, de boom en de horizon zo dicht mogelijk bij één van de vier snijvlakken van een boter-kaas-en-eieren veld geplaatst.

De zon verlicht de takken en de besjes in de boom

Zo liep ik verder en verder het pad af terwijl de zon feller en feller werd. Je merkt dan dat het lastiger wordt de kleuren van de heide goed vast te leggen, het zonlicht zorgt er voor dat de kleuren minder verzadigd zijn. Om dit tegen te gaan heb ik er voor gekozen de belichting iets onder te belichten ten opzichte van wat de lichtmeter van de camera mij vertelde. Dit had als extra voordeel dat de lucht meer kleur behield.

Onderaan de heuvel kom je buiten de bloeiende heide, hier is het zanderiger. Ondanks dat de zon al een uurtje boven de horizon was uit gekomen hing hier toch iets meer dauw. Ook dit biedt mooie mogelijkheden, zeker als de mist nog net dik genoeg is om ‘de zonnestralen’ in het beeld te tonen. Helaas was het in dit geval net iets te licht, zelfs met een stop onderbelichting, maar toch gaf de mist in de achtergrond nog een aardige sfeer mee.

De dauw is ook goed voor detailfoto’s van planten, zeker als de spinnenwebben voorzien zijn van kleine dauwdruppeltjes. Ook hier was het net-niet, hoe dichter bij de herfst hoe makkelijker dit wordt. Vooral mooi met een wijd open diafragma (F4 of lager), een boterzachte achtergrond waar de druppeltjes uit springen.

Tegenlicht heeft vaak mijn voorkeur, je kunt met het licht spelen en als je op de goede plek staat een onderwerp echt uit de foto laten komen. In dit geval zag ik deze boomstam liggen, het lijkt wel een schatkist. Hij is niet goed verborgen, de zon werpt er een spotlight op. Qua belichting was dit wel lastig, de sluiterknop half indrukken op een plek met relatief neutraal licht zodat het spotlight effect op de boomstam duidelijk wordt en vervolgens de compositie opnieuw maken.

Uiteindelijk kwam ik via het wandelpad weer op de hoger gelegen delen terecht ongeveer aan de overkant van waar ik de tocht begonnen was. Vanaf hier kon ik de Posbank weer zien. Dit deel van het heideveld lag nog in de schaduw, waardoor het lastiger was om de kleur van de heide er goed uit te krijgen. Aan het begin van de ronde spraken vooral de lichtaccenten die de opkomende zon plaatst op het heideveld me aan, je krijgt dan meer diepte in het beeld.

Heide in de schaduw, volgens mij een erg mooi beeld met het warme licht van de ondergaande zon

Het werd ook iets drukker rond 08.30u, er kwamen joggers en mountainbikers langs. Op zich ook weer een goed onderwerp om mee te pikken. Door op een open plekje tussen de heide plaats te nemen zie je precies waarom de joggers tot dit gebied worden aangetrokken. Ik probeer vaak mensen in mijn landschap op te nemen, het laat zien hoe een gebied wordt gebruikt. Zeker in Nederland ben je eigenlijk nooit echt alleen (tenzij je zo vroeg op pad gaat als ik, dan heb je het rijk alleen voor een paar uur). Nadeel van wandelaars is wel dat ze er vaak voor kiezen om een rode jas aan te trekken, waardoor ze extra opvallen in de achtergrond (vaak ongewenst).

Steeds meer wandelaars en joggers kwamen in beeld

Zo voltooide ik de ronde en was het al weer bijna 10 uur. Ik besteed meestal 2 a 3 uur op een plek, de totale ronde vergde nu bijna 4 uur.

Niet DE Posbank, maar wel een erg prettig bankje bovenaan de heuvel met uitzicht op het bloeiende heideveld. Volgens mij een fijne plek om het leven eens te overdenken. Zeker zo vroeg als er nog niet veel mensen zijn. In nabewerking heb ik wel stiekem een jogger in de achtergrond met een wit t-shirt weggehaald.

Dit was het laatste beeld dat ik die dag schoot, op het moment dat ik het maakte was ik er niet van overtuigd dat het een mooi beeld zou worden. Het licht was behoorlijk fel, waardoor ik verwachte dat er weinig kleur in de foto te zien zou zijn. Uiteindelijk bleek het na de nabewerking toch niet zo negatief te zijn. Ik vind het zelf één van de betere beelden, omdat het de rust op de heide laat zien.

Nabewerking

Zo kwam ik weer terug in Almere. Eén geheugenkaartje gevuld met 210 RAW foto’s. Bij thuiskomst heb ik deze meteen ingeladen in Lightroom, natuurlijk voorzien van de zoekwoorden “veluwezoom, veluwe, zomer, heide, landschap” zodat deze standaard op alle foto’s konden worden toegepast. Later geef ik dan extra zoekwoorden op die bij die specifieke foto horen.

Ik kies er altijd voor de foto’s van het fabrikant-eigen RAW formaat naar DNG (Digital Negative) om te zetten. Dit is een open standaard van Adobe die een langere houdbaarheid moet garanderen en daarnaast ook iets kleinere bestanden oplevert. Het inlezen in de Lightroom bibliotheek duurt dan wel iets langer, maar het scheelt ruimte op de harde schijf en tijdens het inlezen kan ik mooi een boterham pakken en het vochtniveau aanvullen.

Ondanks de flare toch uitgekozen. Met de ‘spot removal’ het lensflare vlekje links onderaan weggehaald, leidt iets te veel af. Verder het Landscape Camera Profile toegepast waardoor de kleuren iets warmer zijn geworden en ruim een stop extra belichting toegevoegd om de foto lichter te maken en de schaduw in de achtergrond in te vullen.

Als alle foto’s zijn ingeladen en de preview bestanden zijn gemaakt, dan loop ik ze stap voor stap door op groot beeld (Shift+tab in Lightroom) met een zwarte achtergrond (twee keer L in Lightroom). Door op P(ick) te drukken selecteer ik foto’s die ik wil nabewerken, met X (reject) geef ik aan dat de foto wat mij betreft verwijderd kan worden. Dit zijn vaak onscherpe foto’s, mensen met dichte ogen of overbelichte foto’s. Handige tip in Lightroom voor dit proces is het activeren van Caps Lock, als je dan een P, U (neutraal) of X intikt ga je direct door naar de volgende foto.

Bij de bewerking in Lightroom is de eerste stap het instellen van een Camera Profile. Deze profielen van Adobe zorgen er voor dat de wat vlakke kleuren van een standaard RAW bestand dichter bij de JPEG weergave op het LCD scherm komen en ook dichter bij hoe je de kleuren op het moment van fotograferen zag. Vaak kies ik voor het cameraprofiel Landscape, deze voegt behoorlijk wat warmte aan een foto toe en maakt de kleuren ook iets feller. Je kunt zo’n profiel ook in een preset opnemen en deze al bij import toepassen, maar soms is Landscape iets te veel en heeft hij de neiging vooral rode kleuren onnatuurlijk te maken. Hetzelfde geldt voor het Portrait profiel.

De witbalans aanpassen is de volgende stap, vaak probeer ik deze even uit of Auto of Daylight en schroef vervolgens de witbalans weer terug naar iets minder warm beeld. De camera maakt het beeld standaard iets minder warm naar mijn zin, de automatische aanpassing vaak iets te veel en ik schuif handmatig tussen die waarden tot een moment waarop het ‘goed’ voelt. Niet echt objectief, het is een gevoel of de kleuren me aanspreken of niet.

Later op de ochtend werd het licht steeds vlakker, waardoor er relatief meer in de nabewerking moest gebeuren. Links het origineel, rechts de nabewerking die veel dichter bij de situatie kwam zoals ik hem zag.

Vervolgens beoordeel ik aan de hand van het histogram of er meer of minder licht nodig is in de scène. Doordat ik heb onderbelicht in het veld betekent dit meestal toevoegen van extra licht. Ook als je niet onderbelicht kun je meer detail uit de lichte delen halen dan uit de donkere delen, zelfs als de lichte delen als overbelicht werden aangegeven op je camera. Gelukkig is het met RAW makkelijker om zonder meteen veel kwaliteitsverlies foto’s te bewerken, hoewel het beter is om in de camera a; een goed beeld te maken. RAW vergt ook iets meer bewerking dan JPEG, het verschil in resultaat was iets minder groot geweest in dat geval.

Andere stappen zijn het aanpassen van de curve, dit geeft een groter contrastverschil tussen schaduw en lichte delen waardoor de foto contrastrijker wordt, en het toevoegen van meer Clarity, een manier om de randen scherper te maken. Verscherpen van de foto’s doe ik eigenlijk bijna nooit, Flickr voegt zelf ook al verscherping toe, net zoals het proces op mijn fotoblog.

Publiceren

Zoals gezegd, de beste foto’s plaats ik op mijn fotoblog. Hiervoor heb ik foto’s van 750×500 pixels nodig. Vaak zoek ik op de dag zelf een foto uit, waar ik een verhaaltje bij kan vertellen naast dat het een goede foto moet zijn. Soms echter is het verhaaltje net iets zwaarwegender en kies ik een iets mindere foto of vertel juist heel weinig, omdat ik hoop dat de beelden voor zich spreken. Via de export functie in Lightroom kan ik het 750x500px formaat eenvoudig aanmaken. Mijn fotoblog maakt gebruik van WordPress, met behulp van het aangepaste thema dat ik gebruik kan ik een foto naar mijn weblog sturen, worden automatisch relevante gegevens over de foto (zoals sluitertijd) er uit gehaald en kan ik het verhaaltje kwijt. De foto wordt vervolgens gepubliceerd en is voor iedereen zichtbaar.

Voor Flickr hanteer ik een andere strategie, hier probeer ik groepjes van 3-5 foto’s te plaatsen die ik aansprekend vind, hoewel de kwaliteitseis daar iets lager is. Over het algemeen toon ik daar meer foto’s dan op mijn fotoblog, het publiek is ook internationaler dus daar moet ik ook rekening mee houden. Als je op de Flickr link hebt geklikt bovenaan de pagina dan zul je al enkele foto’s van mij zijn tegenkomen.

Via de Flickr plug-in voor Lightroom van Jeffrey Friedl stuur ik de foto’s door naar Flickr, ik probeer er altijd voor te zorgen dat de laatste 3 foto’s de interessantste zijn, omdat dit de hoeveelheid foto’s van één persoon is die je in het Contacts overzicht van Flickr kunt zien.

De laatste plek waar mijn foto’s terecht kunnen komen is in één van de artikelen op deze site. Ik probeer illustratieve afbeeldingen te zoeken bij hetgeen ik probeer uit te leggen bij een nieuw artikel of soms schrijf ik een artikel naar aanleiding van een uitstapje of evenement. Door relatief snel na het fotograferen een artikel te plaatsen kan ik er voor zorgen dat de onderwerpen op de site actueel blijven. In de loop van de jaren heb ik een aardig archief opgebouwd waaruit ik kan putten, de nadruk vooral op landschappen, gebouwen en evenementen.

Ik hoop dat je hiermee een indruk hebt gekregen wat er bij komt kijken van idee tot uitvoering en presentatie. Lang niet alle onderwerpen pak ik zo aan, maar zoals je hopelijk kunt zien is een goede voorbereiding soms onontbeerlijk om tot aansprekende resultaten te komen. Dit weekend deed me in ieder geval weer eens beseffen hoeveel mooie natuur er in Nederland is te fotograferen op slechts een uurtje afstand van mijn woonplaats. Met de naderende herfst wordt het makkelijker om met mooi zacht licht in de ochtend een landschap te fotograferen. Ik denk zomaar dat er nog een paar vroege excursies aan zitten te komen.