Kerstverlichting fotograferen

Deze week kent de donkerste dagen van het jaar. Toch ervaren we deze periode meestal niet als heel erg donker, dat komt door de vele lichtjes die de straten opfleuren. Overgewaaid uit de VS versieren steeds meer mensen hun eigen huis, waardoor ook je eigen wijk een extra feestelijke aanblik krijgt. Hiermee is de kerstverlichting een ideaal onderwerp voor de fotograaf die nog niet in een winterslaap is gedoken.

Belangrijk bij fotograferen van lichtjes is om op de belichting te letten. Over het algemeen komen de lichtjes het beste uit als het donker is. Er is dan wel een groot contrastverschil tussen de donkere omgeving en de verlichting, waardoor in de uiteindelijke foto alleen de lichtjes zichtbaar zijn. Probeer een gedeelte van de scène te vinden waar de belichting middelmatig is en stel daar de belichting op af (meer over lichtmeten). Op deze manier lopen de schaduwen niet zwart vol.

De Dam in vol kerstornaat

Houd het histogram in de gaten, de ‘blinkies’ – de rood knipperende delen – geven aan of er delen van de foto overbelicht zijn. Als je in RAW formaat fotografeert kun je met behulp van bijvoorbeeld ‘fill light’ in Lightroom achteraf iets meer detail in de donkere delen toevoegen, hoewel je moet oppassen dat je niet meer ruis in de foto introduceert.

De voorste kaars is iets overbelicht, maar door de focus op de middelste kaars is het minder hinderlijk. Daarnaast is het een erg sfeervolle foto doordat er geen gebruik is gemaakt van een flits

Als het echt te donker is kun je ook gebruik maken van de flits om het geheel iets meer in balans te brengen. Maak deze echter niet te sterk anders verlies je de kleuren van het omgevingslicht. Over het algemeen is het aan te raden de flits uit te schakelen. Zeker over langere afstanden heb je hier weinig aan en het kan leiden tot hinderlijke schaduwen of lichte plekken die de aandacht afleiden.

De beste manier om te voorkomen dat het contrast tussen de lichtjes en de achtergrond te donker wordt is door te fotograferen binnen 30-45 minuten na zonsondergang. De lucht is dan nog niet volledig zwart, zeker met langere sluitertijden is er nog blauw licht zichtbaar. Dit licht is meer in balans met het kunstlicht, waardoor een mooie evenwichtige foto ontstaat.

De lucht is nog niet helemaal donker, waardoor het kunstlicht en natuurlijke licht meer in balans zijn

In tegenstelling tot wat je zou verwachten – er is immers geen zon meer – is het aan te raden toch gebruik te maken van een zonnekap. Het licht kan van alle kanten komen, vooral als je gebruik maakt van een groothoeklens kan straatverlichting in een vreemde hoek binnenvallen, waardoor er ongewenste lensflare ontstaat. Als je ziet dat er lensflare ontstaat kun je ook nog met je hand de lens afschermen.

In het ideale geval maak ik gebruik van een statief, maar het lukt lang niet altijd om deze mee te nemen (bijvoorbeeld op een drukke kerstmarkt of op een werkdag). Probeer waar mogelijk de camera op straatmeubilair te laten rusten of druk de camera met je lichaam tegen een muur of lantaarnpaal aan om deze zo stil mogelijk te houden zodat er zo min mogelijk bewegingsonscherpte ontstaat.

Met een beperkte scherptediepte en een apart standpunt vormt ook een minder sfeervolle boom een mooi plaatje

Zijn deze niet voor handen, dan is het belangrijk dat de sluitertijd niet zo lang wordt dat het onscherpe resultaten geeft door bewegingsonscherpte. In het ideale geval is de minimale sluitertijd gelijk aan de focale lengte van de lens. Fotografeer je op 50mm, dan minimaal 1/50s, fotografeer je op 135mm dan minimaal 1/125s. In de praktijk is het vaak nog mogelijk tot 1/60s of 1/30s met een groothoeklens te fotograferen, maar dit is ook mede afhankelijk van of je een vaste hand hebt. Hoe jonger je bent, hoe makkelijker dit gaat.

Zeker ’s avonds lukt het lang niet altijd de sluitertijd snel genoeg te krijgen. Probeer in dat geval de ISO waarde te verhogen, een vaak vergeten extra hulpmiddel om de sensor gevoeliger te maken voor het weinige licht wat er op valt. Vaak wordt het beeld hierdoor ook iets warmer. Nadeel is dat je extra ruis in de foto krijgt als de ISO waarde te extreem wordt, zeker met een compactcamera.

Met een groothoeklens op 29mm is een sluitertijd van 1/25s met goede techniek nog net haalbaar voor een scherp resultaat

Ik probeer meestal -1 stop onder te belichten waardoor ik een hogere sluitertijd krijg, zonder meteen ISO 640 of ISO 800 te moeten kiezen. Nieuwere camera’s hebben dit nadeel steeds minder, ze presteren steeds beter onder donkere lichtomstandigheden, en ook fotobewerkingssoftware wordt steeds beter om ruis tegen te gaan. En soms is het ook gewoon sfeerverhogend voor een foto om er ruis in te hebben.

Het samenspel van de verschillende instellingen wordt vaak samengevat met de term “belichtingsdriehoek“. Een keuze voor de ene instelling levert een compromis op bij een andere instelling. Afhankelijk van het gewenste creatieve effect heeft het diafragma of juist de sluitertijd de voorkeur over de andere instellingen.

Creatieve effecten

Als de lichtjes verder uit elkaar staan, zoals bij onderstaande lichtmast op de Dam in Amsterdam, kun je proberen of je een abstract resultaat kunt bereiken door een zo wijd mogelijk diafragma te kiezen (laag f-getal) en vervolgens de handmatige focus stand van de lens te kiezen. Door aan de lens te draaien worden de lichtjes steeds onscherper weergegeven, afhankelijk van de kwaliteit en de hoeveelheid van de diafragmabladen in de lens kun je een mooi rond resultaat krijgen of een resultaat met wat rechtere hoeken. Voordeel is ook dat de lichtpuntjes door het onscherper maken groter worden waardoor het makkelijker is het beeld te vullen.

Een scherp resultaat is niet altijd vereist, soms kan onscherpte een sfeervoller beeld opleveren

Het is lastig te zeggen welke stand van onscherpte het beste werkt, experimenteer met verschillende scherpte instellingen en controleer het resultaat op het LCD scherm. Deze ziet er anders uit dan wat je in de lens ziet, experimenteer totdat je het gewenste resultaat hebt bereikt. Het wijd open diafragma zorgt er ook voor dat je nog een relatief snelle sluitertijd kunt houden, zonder een statief nodig te hebben.

Je kunt deze techniek ook toepassen door gebruik te maken van dit effect in de achtergrond. In onderstaand geval heb ik van dichtbij scherpgesteld op de pepermolen met een wijd open diafragma, de lichtjes van de kerstboom in de achtergrond worden door de beperkte scherptediepte onscherp weergegeven en maken de achtergrond interessant.

Door het voorwerp ver van de achtergrond te plaatsen wordt de achtergrond door de beperkte scherptediepte onscherp weergegeven

Een ander uiterste is juist kiezen voor een dicht diafragma (een hoog f-getal). In dat geval krijgen de lichtjes sterretjes, een extra feestelijk effect. In dit geval heb je altijd een statief nodig, want de sluitertijd is al snel enkele seconden.

Met een dicht diafragma krijgen de lichtjes een ster effect

Je kunt ook gebruik maken van een langzame sluitertijd door gelijk met het indrukken van de sluiterknop aan de zoomlens te draaien. Hierdoor krijg je een dynamische foto die snelheid lijkt uit te stralen. De lichtjes worden als lichtstralen weergegeven en leiden naar een centraal punt. Ook hier is het aan te raden veel te experimenteren, want het precieze effect is niet altijd precies te bepalen. Over het algemeen helpt een sluitertijd van minimaal 0,5s om een goed effect te krijgen, maar experimenteer zeker met andere sluitertijden en hoe snel je in- of uitzoomt.

De sluitertijd en de kracht van de zoom bepaalt hoe sterk het effect wordt, probeer het midden zo stabiel mogelijk te houden voor een scherp resultaat

De verlichting mag hartverwarmend zijn, de temperaturen buiten zijn dat zeer zeker niet, vooral na zonsondergang daalt de temperatuur snel. Zorg er voor dat je goed warm aangekleed bent, doe meerdere lagen aan zodat je niet hoeft te stoppen met fotograferen doordat je het koud krijgt. Houd er rekening mee dat de batterij van je camera minder lang mee gaat in koud weer, zorg voor een reservebatterij die je dicht op je lichaam draagt.

Ga je ergens naar binnen, houd er dan rekening mee dat je lens kan beslaan. Ga je weer naar buiten, wacht even met fotograferen totdat de condens van de lens is verdwenen zodat er geen vocht op ongewenste plekken kan komen.

Is het buiten te koud, dan kun je altijd nog binnen een straatscène fotograferen met behulp van een statief en een macrolens

Het hoogtepunt van de kerstverlichting is nu. Zeker op koude en heldere dagen vormen ze een ideaal onderwerp om je stad of straat eens op een andere wijze te laten zien.