Macrofotografie is één van de makkelijkste manieren om aan je onderwerp te komen, maar één van de moeilijkst uit te voeren vormen van fotografie. Je hebt er geen superdure lenzen voor nodig (kan natuurlijk wel, hoe dichter je bij je onderwerp kunt scherpstellen des te duurder de lens wordt), je kunt het doen in je eigen tuin als je daar een interessant onderwerp hebt en het kan hele verrassende resultaten opleveren. Eigenlijk kun je voor elk fotografisch onderwerp een macro foto bedenken. Alledaagse voorwerpen worden in close-up vaak toch een erg interessant onderwerp. Vooral als je niet meteen kunt zien wat het is.
Scherpstelafstand
Macrofotografie komt neer op het nemen van close-ups van alledaagse voorwerpen. De meeste camera’s hebben standaard een macro stand, vaak aangeduid met een tulp als icoon. Voor macrofotografie zijn twee waarden van belang. De eerste is de scherpstelafstand van de lens, hoe dichter je met de lens op je onderwerp nog scherp kunt stellen des te beter. Voor spiegelreflex camera’s zijn speciale macro lenzen en tussenringen te koop, maar vaak staat op een telezoom (tot ongeveer 150mm) of een 50mm lens ook al een tulp icoon. Dit geeft aan dat de scherpstel afstand van de lens dichtbij genoeg is om kleine voorwerpen groot in beeld te krijgen. Op mijn 50mm lens staat een tulpje met de waarde 0.45m, dit betekent dat de lens vanaf 45cm scherp kan stellen op het voorwerp. Op mijn 28-135mm lens staat dat deze scherp kan stellen op een halve meter. Maar dankzij de zoomcapaciteiten van de lens kun je een onderwerp toch heel close in beeld krijgen op deze afstand. Beter echter is een echte macro lens, mijn Canon 100mm macrolens stelt nog scherp op enkele centimeters.
Reproductiefactor
Een tweede belangrijke waarde is de reproductiefactor. Deze staat in de vorm van een verhoudingsgetal op de lens. Bijvoorbeeld ‘1:1’. Dit geeft aan dat het object even groot op de sensor wordt geprojecteerd als dat het echt is. Mijn Canon EF 500mm F1.4 heeft een waarde van 1:1.8, dus het object wordt bijna twee keer kleiner op de sensor geprojecteerd. Fotografeer je een euromunt van 10mm, dan zal hij ook 10mm groot worden geprojecteerd op de sensor.
Is het onderwerp net zo groot als de sensor, dan kun je met een 1:1 waarde hem beeldvullend in beeld krijgen. Houd hierbij rekening met de 1,5-1,6 vergrotingsfactor die niet full-frame digitale camera’s hebben, je hebt dus genoeg aan een verhouding van 1:1,6. Er zijn ook lenzen die een reproductiewaarde hebben van 3:1. Dit betekent dat elke mm drie keer zo groot op de sensor terecht komt. Maar die zijn dan ook loei duur. Hoe groter het voorwerp, hoe vaker je genoeg zult hebben aan grotere verhoudingen. 1:4 Is beter te doen met een grote roos dan met een sneeuwklokje.
Goedkope oplossingen
De goedkoopste manier om macro foto’s te maken (als je geen lenzen hebt die geschikt zijn voor het scherp stellen op korte afstand) is met een compactcamera. Voor de prijs van een goede macro lens heb je camera’s die makkelijk in je zak passen en prima geschikt zijn om dichtbij scherp te stellen. Voor spiegelreflex camera’s kan het de moeite waard zijn eerst naar een close-up lens te kijken. Een close-up lens is eigenlijk een filter (zoals een polarisatiefilter) die je aan de voorkant van je lens schroeft en die het mogelijk maakt om dichter bij scherp te stellen. Nadeel is wel dat de randen onscherpte kunnen vertonen bij maximaal open diafragma en/of volledige zoom. Kijk anders naar bijvoorbeeld een 50mm lens, deze kunnen vaak ook dichtbij scherp stellen en het instapmodel is helemaal niet zo duur.
Heb je een onderwerp dat snel weer weg is (vliegen, vlinders, etc.) als je te dicht bij komt, dan is het handig om een zoomlens te gebruiken, eventueel voorzien van een teleconverter die de zoomfactor nog eens met een factor 1.4, 2.0 kan vergroten. Ook hier geldt dat de lensprestaties snel zullen afnemen, zeker als je voor de goedkope variant gaat, en dat je sneller een statief nodig hebt om voldoende scherpte in de foto te krijgen.
Foto’s maken
Gaan we kijken naar het daadwerkelijk maken van de foto. Wat macrofotografie nu zo moeilijk maakt is dat doordat je zo dicht op je onderwerp zit en dat je diafragma ver open is je slechts enkele millimeters hebt om scherp te stellen (met waardes als F1.8 of F2.8 op die afstanden wordt de achtergrond al heel snel onscherp). De kleinste beweging (van de fotograaf of van het onderwerp) verlegt de scherpte weer naar een punt waar je dit liever niet hebt. Je kunt dan een kleiner diafragma kiezen, waardoor je het scherpstelgebied vergroot, maar vaak moet je diafragma wijd open, omdat je anders te weinig licht hebt.
Beide problemen los je op met een statief. Hiermee kun je heel precies bepalen waar de scherpte komt te liggen en sluit je uit dat je camera beweegt tijdens het afdrukken en doordat je met een statief werkt kun je ook een langere sluitertijd hebben en kun je dus een kleiner diafragma kiezen om meer scherpte in de foto te brengen.
Je kunt een groot statief gebruiken voor onderwerpen die zich boven de groot afspelen, maar er zijn ook hele kleine statieven van 10cm met drie poten die al kunnen werken, mits je een niet te zware lens op de camera hebt zitten, anders helt hij over en heb je misschien een deuk in je lens. Wat ook goed werkt is gewoon op de grond gaan liggen (neem een vuilniszak mee), dit heb ik vaak gedaan bij het fotograferen van paddenstoelen, die zijn zo laag dat je de camera op de grond moet hebben staan om op hetzelfde niveau als de paddenstoel te komen.
Spiegelreflex nadeel
Hier komt trouwens een nadeel van een spiegelreflexcamera naar voren ten opzichte van een compactcamera. Doordat je geen omklapscherm hebt moet je met je oog door de zoeker kijken om de compositie te bepalen. Je moet dus echt op je hurken of gaan liggen. Je ziet dat nieuwe spiegelreflexcamera’s wel steeds meer gebruik gaan maken van een ‘Live View‘ functie. Hiermee zie je op het LCD scherm van de camera wat de compositie is en kun je dus iets meer afstand van je camera nemen.
Eén methode om hier mee te werken is ‘brute force’ (een aantal fotografen draaien zich om in hun graf), probeer te ontdekken in welke stand de lens scherp staat met autofocus. Beweeg de camera in een hoek en druk half op de sluiterknop en kijk naar in welke stand hij staat, op den duur weet je voor die situatie precies welke stand in ieder geval het onderwerp scherp stelt en dan is het gewoon veel foto’s maken, veel verwijderen van foto’s die je niet bevallen en de hoek steeds iets aanpassen en hopen dat er iets tussen zit. Is wel een beetje hit & miss, maar met digitaal maak je in ieder geval geen extra kosten. Hooguit is je batterij sneller leeg, dus zorg voor een (opgeladen!) reserve.
Experimenteren
Door de plant op een stoel te zetten en een wit vel papier er achter te houden met de camera op een statief
trek je je onderwerp helemaal uit de achtergrond
Het mooiste van macro foto’s vind ik dat je een heerlijke onscherpte kunt krijgen in de achtergrond door te spelen met het diafragma. Je kunt een onderwerp zo heel mooi uitlichten, maar ook creatieve keuzes maken door juist wel of juist niet bepaalde delen van het onderwerp scherp in beeld te brengen. Let trouwens op, bij macro foto’s kan het soms nodig zijn om relatief kleine diafragma’s (hoge waarden) te gebruiken als je het onderwerp helemaal scherp in beeld wilt krijgen (nog niet eens om de achtergrond scherp te krijgen). Probeer daar mee te experimenteren als je onderwerp niet weg kan lopen, het beste diafragma is afhankelijk van de afstand tot het onderwerp, de afstand tussen onderwerp en achtergrond, de zoomfactor, de beschikbaarheid van een statief (hoeveelheid licht om de foto onbewogen te laten), etc.
Vergeet trouwens ook de groothoeklens niet, daarmee kun je vaak erg dichtbij focussen (het is geen echte macro) en toch meer van de omgeving van je onderwerp laten zien zodat een kijker een beter idee krijgt van de leefomgeving van je onderwerp.
Laat meer van de omgeving zien met een groothoeklens
Beestjes
Als laatste nog een tip voor het fotograferen van bewegende onderwerpen, vaak zijn dit insecten. Doordat ze zo beweeglijk zijn heb je een snelle sluitertijd nodig en ook moet je een grotere afstand tot het onderwerp bewaren (anders schrikken ze). Een goed moment om insecten van dichtbij te fotograferen is in de ochtend. Ze moeten dan nog opwarmen voordat ze kunnen gaan vliegen en ze blijven dan mooi stil zitten.
Zo heb ik ook geprofiteerd van een zomerse bui, deze hommel bleef zeker een half uur zitten om weer op te drogen zodat ik met een volledig statief lekker met de compositie en scherptediepte kon experimenteren. En dat allemaal in mijn eigen tuin.
Lilian,
Klopt
Zoals aangegeven is de Canon 55-250 IS een goede optie. Zeker in haar prijs klasse.
Hier kun je al heel veel mee. En wil je straks echt verder in Macro dan is een Macro objectief een optie, maar je komt een heel eind met een Tele als de 55-250 IS ;-)
Dank je Daan voor het beantwoorden van mijn vraag. Ik weet nu wat te doen.
Mvg. Lilian
Hallo,
Ik wil graag een macrolens gaan kopen en ik zit te twijfelen tussen de AF-S Micro NIKKOR 60mm f/2.8G ED en de AF-S DX Micro NIKKOR 85mm f/3.5G ED VR. Nou lijken ze qua prijs erg veel op elkaar en ik wil liever niet meer dan €500 betalen voor de lens. Maar nou vraag ik me af welke van deze twee lenzen is het beste? De nikker 60mm is €40 duurder maar kun je me vertellen waar dat aan ligt en of die daardoor beter is dan de 85mm. Klopt het dat de 85mm betend dat ik dichter bij het object kan komen?
Ik hoop dat uemand
Mijn bericht was nog niet volledig…
Ik hoop dat iemand me kan helpen.
Ik heb trouwens een nikon D5100
Alvast bedankt! Maaike
Zelf weer besloten om de Canon 100L Macro terug te kopen. Deze half jaar geleden verkocht, omdat ik deze zelden gebruikte, maar miste het objectief uiteindelijk toch. Zeker bij het geven van de workshops fotografie.
Nu met de cash back scheelt het toch weer de nodige centjes ;-)
Hallo
Ik heb vandaag een canon 100 mm 2.8 gehuurd om paddestoelen in t duin te fotograferen, maar kennelijk is van schuin bovenaf of van voren geen goed idee ? Ik heb niks scherp gekregen op een heel klein stukje van de paddestoel na, het steeltje niet enkel een rand van zn kopje… d erest is al snel ene blur. Ik heb zelfs geexperimenteerd met mega grote diafragma waarde (zo van dan komt er meer scherp op ) maar het lijkt alsof ie alleen n streep horizontaal scherp maakt? Wat doe ik fout? hoe krijg ik de hele paddo wel scherp?
Alvast dank voor het meedenken!
Kenmerken van een macro objectief zijn o.a.:
– mogelijkheid van een groot diafragma;
– weinig scherpte diepte;
– vergrotingsfactor minimaal 1:1;
– dichtbij scherpstellen.
Groot diafragma (is een laag f getal – in casu 2.8) geeft weinig scherpte diepte. Scherpstelpunt is scherp terwijl verder van het centrum in toenemende mate onscherpte optreedt. Hierdoor maximaal aandacht voor waar het om gaat.
Door vergrotingsfactor 1:1 is 1cm bij 1cm op de sensor ook 1cm bij 1cm. Waardoor onderwerp maximaal groot is.
Veelal wordt, omdat het vaak om kleine onderwerpen gaat, van dichtbij gefotografeerd met een groot diafragma.
De kunst wordt door met scherpte diepte (diafragma) te spelen en dichterbij of wat verderaf een compositie te creeeren met mooie scherpte (die er vaak uit knalt) naar zacht weglopende achtergrond.
Omdat dichtbij focussen niet altijd automatisch mogelijk is of is gewenst wordt veelal handmatig scherp gesteld.
Is AutoFocus wel gewenst en/of mogelijk dan is spotmetering aan te bevelen.
Je vraag:
meer scherpte diepte kan door meer afstand en/of kleiner diafragma (groter f getal – bijv. f/8).
Als autofocus niet het gewenste scherpstelpunt geeft dan handmatig scherpstellen.
Let op goede sluitertijd en statief zeer aanbevolen / eigenlijk een must.
Heel veel fotografeer plezier.
je laatste drie genoemde punten allen toegepast
Zelfs f11 en hoger!
statief, scherpstellen handmatig… maar op de paddestoel 30 cm er vandaan (ivm met canon 2.8 100 mm op 30 cm modus op de lens)
was Zelfs het 1cm doorsnee paddestoelkopje niet scherp (iets schuin van boven genomen!!! pleh!
Lijkt me wel verklaarbaar.
f/2,8 en 30 cm –> 1mm scherp 0,5 mm voor en achter scherpstelpunt.
f/11 en 30 cm –> 4,1mm scherp 2mm voor en 2,1mm achter scherpstelpunt.
Het hoedje van de paddestoel zal mogelijk een grotere diepte hebben en/of je hebt op het topje scherp gesteld waardoor nog 2,1 mm scherp over blijft.
Ik heb even de maten van mijn FF gebruikt.
Blijven oefenen met focuspunt, diafragma en afstand.
Veel plezier ermee.
Dat is pure wiskunde voor me haha
ook met hoge F waarde had ik nog nauwelijks wat scherp…
en met de canon 100 macro 2.8 kan je niet dichterbij met AF?
Bedoel je dat ik m op MF moet zetten en toch dichterbij moet komen?
Op MF kan zeker een voordeel zijn!
Ik gaf aan de waarden bij FF te hebben gegeven. Met een cropsensor is de scherpte (nog) kleiner!
Dus als je te weinig scherpte hebt bij een klein (is hoger f getal) diafragma dan zal je je afstand tot je onderwerp dienen te vergroten!
Plezier hebben in proberen en veel oefenen is een goede leerschool! Met vallen en opstaan! Blijf proberen tot je je gewenst resultaat hebt. Vooral met veel plezier.
afstand vergroten klinkt logisch idd nu je t zo zegt
maar als je dat niet wilt…
zijn er lenzen waarmee je wel dichterbij kan komen zonder dit effect te hebben en waarbij je dan met je f waarden hoger te zetten net wat meer scherpte kan verkrijgen?
Ik heb nu de canon macro 100 gehuurd maar is er een andere variant waarmee je nog meer op t object kan komen?
Vind t zonde om afstand te nemen en veel te moeten snijden :(
Ja, die zijn er.
Maar om in een keer een goed advies te krijgen kan je misschien beter eerst vertellen wat je precies voor ogen hebt. Wat wil je bereiken? Wat wil je in beeld brengen? Waarmee? Wat heb je tot je beschikking?
Hoezo is de 100mm niet geschikt bij een grotere afstand?
Ik vermoed niet dat je een paddestoel zeg 60 x 90cm of groter wilt afdrukken?
Een uitsnede kan misschien helemaal niet kwaad voor afdruk of beeldscherm resolutie.
Zoek de uitdaging.
En veel plezier.
juist! voor afdrukken op
een enorm doek!
heb je toevallig ervaring met lenzen die van heel dichtbij
toch wat meer scherpte diepte kunnen bieden?
Na elke oplossing voor je aangegeven probleem kom je met een nieuw ander bezwaar zonder echt specifiek te zijn. Ook geef je geen duidelijk antwoord op de gestelde vragen wat je precies wil.
Veel kan je ook zelf opzoeken o.a. op deze site met veel uitgebreide informatie als ook op andere sites.
Ja, andere objectieven zouden kunnen zijn Canon Macro 50mm of 60mm waarvan de 50mm een stuk goedkoper is.
“een enorm doek!” Hoe (enorm) groot mag deze zijn?
Welke resolutie heb je in gedachte?
Deze site heeft ook een “stel je vraag” rubriek. Misschien handig om daar een topic te starten met een uitgebreide beschrijving van je wensen, wat je zoal geprobeerd hebt, wat daarbij niet goed ging en eventueel voorbeeld foto’s om duidelijk te maken wat er verkeerd ging en een voorbeeld van waar je naartoe wil.
Vooral met veel plezier blijven oefenen.
Eenvoudig, ik zou graag heel dicht op het onderwerp komen, zoals aangegeven en dan toch nog veel scherpte diepte kunnen hebben, zodat ik niet hoef te snijden (want dat is ene noodgreep als je je object beeldvullend wil hebben) en je dus het hele beeld kan gebruiken zodat indien nodig het beeld zelfs op een doek van 1 bij 1 meter nog scherp is..
Goed idee , ik zal een topic starten :) Fijne dag en veel fotografeerplezier!
Leuk stukje,
Tijdens mijn speurtocht naar macro fotografie tips heeft dit stukje mij enorm geholpen. Een echte aanrader!
Groetjes Gijs
Bedankt voor iedereen z’n heldere uitleg.. Ook ik ga weer een stapje vooruit zo
Leuk artikel voor diegenen die nog tips kunnen gebruiken . Één ding was ik het niet helemaal mee eens : nadeel van de spiegelreflex . Nee , geen opklapschermpje . Maar al die schermpjes zijn in de praktijk niet voldoende om goed te focussen en de zichtbaarheid buiten in bijv. zonlicht laat te wensen over . Ik gebruik altijd een zoeker en dat is in de praktijk helemaal niet zo lastig .
Bedankt voor de mooie macroto’s, en verbaas me over de detailrijkdom. Ikzelf zit al jaren met het probleem dat er zoveel detail-
verlies is. Ik heb het geprobeerd met de beste macrolenzen die er te koop zijn, zoals van Leica, Nikon, Carl Zeiss, maar nooit krijg ik op de foto te zien wat ik in de zoeker zag. De gebruikte camera’s Nikon Df,
D300s, D700 en gewerkt in RAW met de de laagste gevoeligheid.
Ook een nieuwe monitor met hoge resolutie geeft geen verbetering.
Alle opnamen vallen keurig in het histogram. Weet iemand waar dit aan kan liggen?
Graag wil ik een compactcamerea kopen die kan focussen op 1 cm voor macro fotografie. Ik had een Ricoh CX3 die prachtige opnames maakte. Helaas is die al 3 jaar stuk en niet meer te koop. Ik heb al vele camera’s bekeken en geprobeerd maar er nog niet een gevonden die de kwaliteit van Ricoh CX3 behaalt.
Is er iemand hier die met een compact camera werkt en daar tevreden mee is? Ik wil zo graag de juiste camera vinden.
Dag Maria,
Ik heb even geprobeerd wat zoal mogelijk is.
Redelijk goed gaat het met de camera PanasonicDMC-LX3,
zoominstelling 0,1m tot oneindig en heb er een voorzetlens van +2 dioptrie geplaats en kom, op het scherm, tot een afbeeldingsgrootte van b/v tot ca 1. Het beeld is verrassend goed.
Misschien heb je hier wat aan.