Fotograferen in mistige omstandigheden

Een van de mooiste weersomstandigheden om mee te spelen qua fotografie vind ik mist. Mist heeft de kracht om een omgeving compleet te veranderen en te tonen zoals je deze nog nooit hebt gezien. Een landschap ziet er schilderachtig uit met de opkomende zon die de mist probeert op te lossen of juist donker en dramatisch met nauwelijks zon en een vochtige omgeving. En wie heeft er niet geprobeerd om de ‘zonnestralen’ die door de bomen vallen te fotograferen.

Tegenlicht en mist, een onweerstaanbare combinatie

Ik trek er graag op uit om tijdens mist landschappen te fotograferen. De lucht is fris en helder, het is ’s ochtends vroeg nog doodstil en je kunt veel spelen met licht. Ideale omstandigheden voor een fotograaf.

Hoe ontstaat mist

Mist ontstaat door het afkoelen van de onderste laag van de atmosfeer, deze kan daardoor minder vocht bevatten, de relatieve luchtvochtigheid neemt toe. Als de lucht verzadigd raakt met vocht treedt er condensatie op. De waterdamp verandert in kleine waterdruppeltjes die in de lucht zweven, mist. Mist is vaak moeilijk te voorspellen. Het is een subtiel samenspel van wind, luchtvochtigheid en temperatuur. Er zijn verschillende soorten mist, die ieder op een andere manier ontstaan.

Omzetten naar zwart-wit kan een scène nog eens extra Mis(t)troostig maken

Mist komt vaak voor als de nacht helder (weinig bewolking) verloopt en het flink is afgekoeld ten opzichte van de temperatuur overdag. De koude lucht bevindt zich dan onder een laag warmere lucht. Als het daarbij ook nog relatief windstil is, dan zie je vaak mist ontstaan. Waait het te hard, dan mengen de warme- en de koude luchtlagen en neemt de luchtvochtigheidsgraad af. Als er eenmaal mist is ontstaan, dan zorgt de opwarming van de atmosfeer door de zon er uiteindelijk voor dat deze verdwijnt, maar dit kan soms tot de middag duren.

In de polder is de kans op mist groter dan in de stad

Deze omstandigheden komen vaak voor vroeg in de ochtend in de herfst, maar in principe kent elk seizoen zijn mistige omstandigheden, zelfs in de zomer kan er na een heldere nacht een nevellaagje boven het weiland of water ontstaan als de zon op komt. Vroeg je bed uit is het devies, idealiter net voor zonsopkomst, dan kan de lucht al een mooie kleur hebben.

Of de mist ook daadwerkelijk verschijnt ligt ook aan lokale omstandigheden. Midden in de stad koelt het midden af dan in de polder, de kans op mist is in de polder dus groter. Let op als je gaat autorijden of fietsen naar een gekozen stek, de mist is vanwege het zicht een stuk hinderlijker voor verkeersdeelnemers dan voor fotografen aan de wandel.

Mist komt in het centrum van Amsterdam niet zo heel vaak voor

Zaterdag 26 september had ik ’s ochtends toen ik uit het raam keek niet het idee dat de voorspelde mist er was, toen ik echter op de actuele zicht kaart van het KNMI keek waren onder andere de provincie Flevoland (waar ik woon), Noord-Holland en Utrecht voorzien van rode cirkels. Dus toch er op uit getrokken en in Naarden een flink aantal foto’s kunnen maken in mooie mistige omstandigheden.

Omgaan met de mist

Mist is dynamisch, van moment tot moment kunnen de mist flarden zich op een andere locatie bevinden, de zon komt er soms even door, etc. Soms kan de mist in no-time verdwijnen, andere keren duurt het een aantal uur voordat de mist goed weg is. Als je de omgeving kent en weet wat er zich achter een mistbank bevindt loont het soms de moeite om even af te wachten op een bepaalde plek in de hoop dat de mist net even een beetje oplost en de zon de kans krijgt de omgeving te verlichten.

Door even te wachten verplaatsen de mistflarden zich net genoeg naar achteren om de molen grotendeels vrij te maken en de achtergrond vaag genoeg te houden om de spoorlijn minder opvallend te laten zijn. De reflectie van de molen maakt het beeld af.

Mist maakt de omgeving contrastloos, het helpt om voor de voorgrond een onderwerp te zoeken dat veel kleur van zichzelf heeft, door de vochtige omstandigheden en het feit dat er weinig concurrerende kleuren zijn springt deze kleur er echt uit. Vaak is de beste plek ook niet de dichte mist, maar juist aan de rand van een mist wolk waarbij de kleuren van de omgeving ook nog zichtbaar zijn.

Mist is ook een goede manier om een hinderlijk element in de achtergrond weg te werken, bijvoorbeeld een toren van een fabriek of felgekleurde bouwkeet.

De autofocus van de camera is op zoek naar contrast om scherp te stellen. Is er weinig contrast, dan zal de camera problemen krijgen met scherpstellen. Soms kun je iets in de buurt vinden om de autofocus op te laten scherpstellen, met een dichter diafragma (hoger f-getal) is het focussen minder kritiek. Maar je kunt natuurlijk ook handmatig scherpstellen als je merkt dat de camera hier moeite mee heeft. Of dichterbij komen om een meer contrastrijk beeld te krijgen.

Door het vele wit in beeld heeft de camera de neiging om te onderbelichten zodat het beeld meer naar 18% grijs neigt. Hierdoor komen de foto’s er donkerder uit dan nodig. Door +1 overbelichting te kiezen op de camera kun je dit compenseren. Vergeet echter niet verschillende belichtingen te proberen, soms geeft het een beter effect door juist onder te belichten en de kleuren nog meer uit te laten komen.

Let goed op het histogram op het LCD scherm van de camera, als de zon even door komt kan dit net teveel van het goede zijn en raakt de foto overbelicht. Als je in RAW formaat fotografeert kun je de belichting achteraf ook nog ophalen.

In dichte mist kun je de zon fotograferen

In dichte mist is het minder riskant om richting de zon te fotograferen, deze is minder fel als deze door een dikke laag mist wordt gefotografeerd en je kunt hierdoor de bol mooi vastleggen. Let op, soms krijg je wel lensflare in beeld ondanks dat de zon niet heel fel is, het is dan nog steeds handig een zonnekap op de lens te hebben, hoewel lensflare soms ook een foto kan maken.

Het mooiste is mist onder zijlicht tijdens zonsopkomst. De mist krijgt dan vaak een warme gele kleur en is duidelijk zichtbaar. Het zonlicht dat op de kleine druppeltjes in de mistwolk valt reflecteert naar allerlei kanten waardoor het licht wordt verspreid en daarmee zachter wordt. Bij zonsopkomst kleurt het warme licht de mist. Deze periode duurt soms kort, door de opgewarmde atmosfeer kan de mist snel verdwijnen.

Mistige omstandigheden maken de scène contrastloos

Zonnestralen

Een geliefd effect onder fotografen is het vastleggen van de ‘zonnestralen’ die door de bomen de aarde beschijnen. De waterdamp blijf vaak wat langer tussen de bomen hangen waardoor het licht van de zon beter zichtbaar wordt, de onderbreking van de takken en blaadjes zorgt er voor dat het lijkt alsof je een zonnestraal vastlegt.

Probeer met je foto een verhaal te vertellen

Probeer de zonnestralen te combineren met andere elementen zodat je foto’s een verhaal vertellen. De bovenstaande foto geeft goed de sfeer weer van de eerste wandeling van de dag, door de iets gebogen hoofden van de honden en hun baasje op het paard zie je dat ze contact hebben.

Als waterdamp tussen de bomen blijft hangen zijn de zonnestralen zichtbaar

Deze omstandigheden komen vaker voor dan echt mistige omstandigheden.

Als de mist is vertrokken

Aparte omstandigheden, de mistlaag lijkt op te stijgen
waardoor een meter boven de grond geen mist meer is

Als de mist is opgelost is het feest nog niet helemaal voorbij. Grote kans dat planten het vocht nog een tijdje vasthouden, een ideaal moment om waterdruppels op planten te fotograferen. Probeer een relatief donkere achtergrond te vinden zodat het contrast tussen de plant en achtergrond zo groot mogelijk is en probeer de camera zo te richten dat de zon de druppels van achteren beschijnt. Zoek naar een tegenlicht situatie.

Leg ook de waterdruppels op de omgeving vast

Vocht

Ondanks de hoge luchtvochtigheidsgraad is het niet nodig je camera extra te beschermen, deze kan over het algemeen beter tegen wat water dan jij. Wel is het zo dat door het vocht de lucht relatief koud is, waardoor je batterij minder lang mee kan gaan.

Ook doe je er goed aan je er op te kleden, vroeg in de ochtend kan het best fris zijn. Het hoge gras is erg vochtig, je schoenen zijn al snel doorweekt, zorg voor droge schoenen en een droog paar sokken in de auto. Loop je onder wat bomen door, bedenk dan dat hier wat water vanaf kan komen, scherm je camera dan wel af.

Onder mistige omstandigheden is het heerlijk fotograferen. Mist verandert een alledaagse situatie in iets aparts. Zet de omstandigheden naar je hand en probeer je omgeving op een andere manier te laten zien. Dit seizoen heb je de meeste kans op ideale omstandigheden.