Foto copyright beschermen op internet

Foto’s online plaatsen biedt ongekende mogelijkheden voor het publiceren en bekend maken van je fotografie. Nooit eerder in de geschiedenis hebben fotografen zoveel mogelijkheden gehad om mensen bekend te maken met hun werk. Digitale verspreiding is snel en goedkoop. Maar heeft ook nadelen, met name door de eenvoud waarmee foto’s zonder toestemming kunnen worden gebruikt en verspreid.

Een artikel is veel interessanter voor lezers als je dit kunt illustreren met een relevante foto. De eenvoudigste manier om aan een foto te komen is door Google Image Search te openen, een zoekterm in te tikken, het formaat te kiezen en bingo. Druk op een foto, hij opent in het grootste formaat en met de rechter muisknop sla je hem op.

Google Image Search

Als ik bijvoorbeeld een Google Image Search doe op mijn naam kom ik foto’s tegen op mijn eigen weblog, maar ook foto’s op verschillende Tumblr sites, de Nederlandse Wereldomroep, etc. en dit zijn dan de sites waar mijn naam nog gekoppeld is aan de foto. Als je naam niet wordt vermeld moet je met zoekwoorden proberen je populaire foto’s te vinden om te controleren of een foto ergens ongevraagd wordt gebruikt.

Zo geeft Google Image Search de foto weer bij de eerste klik

Achterliggend wordt de website in Google wel geladen, maar daar hoef je niet naar te kijken. Dit leidt er toe dat programma’s zoals RTL4’s Dit Was Het Nieuws het presteren om foto’s te tonen met als bron ‘Google’. Hier zit natuurlijk een fotograaf achter die je waarschijnlijk met één extra klik kunt achterhalen en om toestemming kunt vragen.

Een andere site om oneigenlijk gebruikte foto’s te achterhalen is de foto zoekmachine Tineye, waarbij je foto’s kunt uploaden die Tineye dan probeert te vinden, met wisselend succes. Als je beschikt over een eigen stijl en/of bekender bent op internet dan zou het ook kunnen dat je lezers contact met je opnemen omdat ze een foto van je herkennen.

In hoeverre je je echt bezig moet houden met het opspeuren en achtervolgen van mensen die inbreuk maken ligt ook aan het onderwerp van je foto en hoe commercieel interessant de foto is en hoeveel geld of reputatie je potentieel verliest als de foto oneigenlijk wordt gebruikt. In principe is elke foto die je maakt auteursrechterlijk beschermd, inbreuk maken op auteursrecht is strafbaar in Nederland en kan zelfs leiden tot gevangenisstraf. Maar dit natuurlijk alleen voor de zwaarste gevallen.

Beschermen tegen ongevraagd gebruik

Ik kan je direct uit de droom helpen, want in principe is alles wat op internet wordt gepubliceerd op één of andere manier te kopiëren en te gebruiken. Maatregelen kunnen helpen om de ‘gelegenheidsdief’ het werk iets lastiger te maken, maar een 100% bescherming bestaat niet.

Om misbruik tegen te gaan zijn er fotografen die de rechter muisknop blokkeren in de browser zodat een foto niet kan worden opgeslagen (maar de bezoeker kan ook niet printen, tekst kopiëren, een link opslaan of het artikel in een nieuw tabblad openen).

Als je met de rechter muisknop op een foto op Flickr klikt

Een andere methode is het plaatsen van een doorzichtig plaatje over de eigenlijk foto heen zodat de bezoeker met de rechtermuisknop dit plaatje opslaat in plaats van de foto. Er zijn zelfs methoden waarbij de foto in stukjes wordt geknipt en via scripts weer samengevoegd tot één foto.

Ook kun je foto’s verwerken in een Flash object (die dan vervolgens ook niet kan worden gezien door iPads en iPhones, een steeds groter aandeel van het internetverkeer).

Maar al deze maatregelen rekenen buiten de simpele ‘print screen’ toets van het toetsenbord of het bekijken van de broncode van de webpagina. Als de foto in een bepaalde grootte op het scherm wordt getoond of wordt gedownload, dan zijn er manieren om deze uit de webpagina te halen en te gebruiken.

Daarom heb ik voor mijzelf een maximale grootte van een foto gekozen van 950px breed of hoog. Bij dit formaat vind ik dat de beleving van de foto niet verloren gaat (hoewel een foto van 950 pixels breed op beeldscherm het natuurlijk nooit haalt bij een A3+ print), maar het ook niet zo is dat er eenvoudig grote afdrukken van de foto gemaakt kunnen worden. Op die manier bescherm je je werk tegen ongewenste afdrukken.

Ik maak de foto’s die ik plaats trouwens in verschillende groottes, bijvoorbeeld op Twitter of Facebook plaats ik veel kleinere foto’s, vanwege de mogelijkheid dat deze foto’s door deze diensten (bij Twitter afhankelijk via welke site je de foto deelt) commercieel kunnen gebruiken (zie ook verderop).

Ook kun je foto’s minder aantrekkelijk maken voor afdrukken door de dpi (dots per inch) instelling op bijvoorbeeld 72dpi te zetten in plaats van 200 of 300 dpi bij het opslaan van de kleinere afbeelding voor publicatie online. Dit heeft geen gevolgen voor hoe je de foto op een beeldscherm ziet, maar wel als je gaat afdrukken (de print screen truc werkt hier echter ook tegen).

Op Pinterest kun je foto’s eenvoudig aan je bord pinnen voor inspiratie of om te delen met je netwerk, tegenwoordig gelukkig met link naar de bron

Zijn je foto’s vooral populair online (waar groter formaat minder belangrijk is) en merk je dat ze veel doorgeplaatst worden dan is het een optie om een watermerk zichtbaar of onzichtbaar in je foto te verwerken. Zo wordt het duidelijk(er) dat er copyright rust op de foto en dat je die niet zomaar mag gebruiken.

Het nadeel van zichtbare watermerken is echter dat je ze vaak over het interessantste deel van de foto moet plaatsen (als je niet wilt dat iemand door bij te snijden eenvoudig het watermerk omzeilt) en dat het dus afleidt van de foto.

Een onzichtbaar watermerk is ook mogelijk, Photoshop biedt standaard een optie voor Digimarc die door middel van ruis onzichtbaar in de foto een watermerk plaatst, die je met speciale (betaalde) software weer kunt achterhalen.

Ook kun je je copyright gegevens in de IPTC gegevens van de foto opnemen. Dit kun je vaak in een fotobewerkingsprogramma instellen en soms ook direct in de camera. Deze gegevens reizen met de foto mee, als je bijvoorbeeld een foto op Flickr upload komen deze gegevens er bij te staan, maar als iemand een screenshot maakt van de foto of je bewerkt de foto in een applicatie die niet met IPTC/EXIF gegevens kan omgaan dan dan deze informatie eenvoudig verdwijnen. Ook moet iemand vaak een extra handeling doen om de gegevens te achterhalen (bijvoorbeeld door de Eigenschappen van de foto te bekijken).

En in de praktijk heb ik vaak genoeg meegemaakt dat copyright duidelijk vermeld staat op mijn eigen sites en bijvoorbeeld Flickr en dat men hier geen acht op slaat.

Wat voor misbruik

Je kunt je trouwens afvragen hoe nuttig het is om je zo druk te maken over het beschermen van je foto’s. Er is oneigenlijk gebruik en oneigenlijk gebruik. Ik weet bijvoorbeeld dat mensen mijn foto’s gebruiken als een achtergrond foto of afdrukken op een A4 op een laserprinter. Moet ik achter dat soort toepassingen aan gaan of moet ik juist blij zijn dat mensen de foto’s mooi vinden en willen delen met anderen?

Het andere uiterste is als de foto wordt gebruikt voor een duidelijk commerciële toepassing (bijvoorbeeld een advertentie of in een ontwerp van een website) of mensen delen een foto op websites of laten een stapel printjes maken bij de lokale afdrukcentrale van foto’s van een bruiloft of evenement tegen de wens van de fotograaf in. In het geval van commercieel gebruik kan het interessant zijn om hier achteraan te gaan en contact op te nemen met het bedrijf, de website of de persoon die de foto heeft geplaatst.

Zo moet het natuurlijk niet Wereldomroep, ongevraagd met nota bene een Flickr (c) copyright vermelding

Het ongevraagd overnemen van foto’s met auteursrecht is strafbaar in Nederland en kan zelfs tot gevangenisstraf leiden. In de praktijk zal het daar niet zo snel toe komen en vaak kun je met een commerciële partij ook praten over het oneigenlijk gebruik. Zo kun je een rectificatie overeenkomen in het volgende nummer van het blad, toevoeging van naamsvermelding en link eisen en een vergoeding overeenkomen.

In een aantal gevallen heb ik ook gewoon een brief met factuur gestuurd waarbij ik een screenshot heb geplaatst van het gebruik van de foto, waarbij ik het copyright claim en aangeef waar ik denk dat ze het vandaan hebben gehaald en hoe ze hadden kunnen weten dat het werk auteursrechterlijk beschermd is.

De paar keer dat ik het heb moeten doen heb ik ook altijd betaald gekregen, maar als je er niet op tegen bent zaken te doen met zo’n partij is het beter om persoonlijk contact op te nemen, misschien willen ze wel meer foto’s van je gebruiken tegen een redelijke vergoeding en heb je er zomaar een klant bij.

Foto’s delen via sociale netwerken

Als laatste nog kort aandacht voor sociale netwerken. De afgelopen dagen gaat er een bericht rond op Facebook waarbij mensen aangeven hun persoonlijke copyright te claimen naar aanleiding van ‘gewijzigd beleid van Facebook’.

Naast dat Facebook niets heeft gewijzigd is het ook een nutteloze excercitie, want door je aan te melden bij Facebook en een foto te uploaden kan en mag Facebook hier alles mee doen (volgens paragraaf 2.1 van hun voorwaarden) tot de foto door jezelf en elke andere persoon die de foto heeft gedeeld op Facebook is verwijderd. Kortom praktisch tot de eeuwigheid.

Op het moment dat je je aanmeldt is het van belang de algemene voorwaarden (ja, saai, maar nodig) te lezen en goed te bekijken wat zo’n site met de teksten en foto’s die je plaatst kan doen.

Foto’s kleiner op Facebook

In vrijwel alle gevallen kun je gratis gebruik maken van zo’n dienst, dit betekent vaak dat in ruil daarvoor je informatie ‘deelt’ met adverteerders en die informatie kan ook een foto zijn. Facebook zal echt niet alle foto’s van katten, baby’s en eten die langs komen ten gelde maken, maar mocht er een unieke foto tussen zitten van een wereldevenement dan hebben ze dus het recht de foto te verkopen.

Anders is het bijvoorbeeld bij een website waarvoor je abonnementsgeld betaalt. In de voorwaarden worden dan vaak wel voorbehouden gemaakt om de foto op verschillende groottes te mogen tonen, op verschillende servers te hosten, etc, maar hierin zal geen licentie voor commercieel gebruik of gebruiksrecht worden overgedragen.

Zoals met zoveel zaken heeft elk voordeel zijn nadeel. Ik ben van mening dat de positieve effecten van het kunnen tonen van je foto’s aan een grote doelgroep opwegen tegen de potentiële negatieve effecten van oneigenlijk gebruik. Commerciële bedrijven die hun naam en reputatie willen beschermen zullen daarnaast wel twee keer nadenken om ongevraagd een foto in een grote campagne te gebruiken. Ik ben benieuwd wat jullie ervaringen zijn.