Fotoworkflow met Lightroom

Met de introductie van de digitale fotografie heeft het bewerken van foto’s een grote vlucht genomen. Het is makkelijker dan ooit om je visie te realiseren of een fout te corrigeren. Naast een goede cameratechniek is het bijna net zo belangrijk om te kunnen gaan met digitale fotobewerkingsprogramma’s. Ik fotografeer standaard in het RAW formaat en pas op alle foto’s die ik publiceer bewerkingen toe. In dit artikel geef ik je een indruk van mijn workflow in Lightroom.

Veel fotografen publiceren EXIF gegevens bij hun foto’s. In de EXIF gegevens staan bijvoorbeeld het camera merk, de lens die is gebruikt, de gebruikte mm, diafragma, sluitertijd, of er een flits is gebruikt en op welk tijdstip de foto is genomen. Het bestuderen van deze data naast de foto kan heel verhelderend werken, maar daarmee is het hele verhaal niet verteld. Vrijwel elke foto wordt bewerkt, zeker als er is gefotografeerd in het RAW formaat. Dit kunnen subtiele aanpassingen zijn om net dat extra beetje detail in de schaduwen weer te geven, maar ook uitgebreide bewerkingen waarbij vrijwel elk deel van de foto wordt aangepast.

Puristen zullen zeggen dat de schoonheid ligt in de foto zoals deze uit de camera kwam, de rauwe werkelijkheid. Naast dat het natuurlijk belangrijk is om te proberen de foto al zo goed mogelijk te maken in de camera, ben ik toch van mening dat als je de digitale hulpmiddelen ter beschikking hebt, je ze ook moet gebruiken (tenzij je je beweegt in de fotojournalistiek waar een getrouwe weergave van de werkelijkheid belangrijk is). Waarom zou je je foto’s niet op de best mogelijke manier presenteren?

Ik fotografeer standaard in RAW formaat. Dit geeft meer mogelijkheden voor nabewerking doordat je hiermee ongeveer 2 stops extra aan dynamisch bereik kunt winnen. Hierdoor is het mogelijk om meer detail in de foto te tonen dan wanneer ik met JPEG zou fotograferen. Ook past de camera er op deze manier geen bewerkingen op toe waardoor ik volledige controle heb over het uiteindelijke resultaat.  Uitgebreide bewerking zoals het veranderen van de lucht of uitknippen van elementen doe ik niet. Voor mijn foto’s ben ik vaak op zoek naar meer contrast en fellere kleuren dan standaard uit de camera komen.

Mijn favoriete bewerkingsprogramma is Adobe Photoshop Lightroom, een pakket waarin je foto’s kunt organiseren, bewerken, afdrukken of presenteren in diashows of op het web. De bewerkingsmogelijkheden in het pakket zijn specifiek toegesneden op fotografen, hierdoor is het overzichtelijker om mee te werken dan bijvoorbeeld Photoshop. Met de toevoeging van lokale bewerkingen in versie 2.0 is het ook bijna net zo krachtig als Photoshop. Je hoeft trouwens niet per se Lightroom te gebruiken voor de genoemde bewerkingen, ook Camera Raw (standaard bij Photoshop, gratis te downloaden voor Photoshop Elements) biedt dezelfde bewerkingsmogelijkheden. Hierin mis je alleen de organisatiemogelijkheden van de Lightroom database zelf.

Tijdens het fotograferen heb ik meestal al een bewerking in mijn hoofd, indien nodig zorg ik er voor dat ik alvast wat onderbelicht of overbelicht afhankelijk van het gewenste resultaat. Dit scheelt weer wat seconden aan bewerken.

Organiseren

Alles begint met het importeren van mijn RAW foto’s. In het importscherm van Lightroom zorg ik er voor dat de foto’s direct een aantal keywords meekrijgen waarmee ik ze terug kan vinden. Aangezien er soms veel verschillende onderwerpen in een sessie zitten houd ik de keywords algemeen en werk ik ze later per foto (of fotogroep) bij. Hoewel ik moet bekennen dat ik dit niet altijd zo uitgebreid doe als ik wel zou willen. Ook koppel ik copyright en naamgegevens aan de foto.

Eerder schreef ik op deze site al over de nieuwe cameraprofielen van Adobe. Deze vormen nu een standaard onderdeel van mijn workflow. Alle foto’s zet ik met behulp van een Preset bij het importeren op Canon Landscape, die geeft de fellere kleuren waar ik naar op zoek ben. Dit werkt vooral goed in de landschappen die ik fotografeer, maar meestal ook goed voor andere foto onderwerpen. Het is natuurlijk afhankelijk van de stijl die je voor ogen hebt. Mochten de resultaten tegenvallen dan doorloop ik het lijstje van andere profielen om er een geschikt profiel uit te halen.

De foto’s worden standaard opgeslagen per datum. Ik heb een overkoepelende ‘2009’ map, daarin zit ’01 – januari’, ’02 – februari’, etc en in die map heb ik een ’00 – naamsessie’ map met de foto’s. De foto’s krijgen een standaardnaam (bijv. “KINDERDIJK”) en Lightroom voegt er een opvolgend nummer aan toe (KINDERDIJK-1, KINDERDIJK-2, etc). Tijdens het importeren wordt het RAW bestand omgezet naar Adobe’s digitale negatief (DNG) zodat het fotobestand hopelijk ook te openen is als Canon of Nikon niet meer als bedrijf bestaan. Voordeel is dat dit bestand ook iets kleiner is dan de RAW bestanden.

Zijn de foto’s ingeladen en is de preview aangemaakt (Lightroom geeft een toon als alles klaar is) dan ga ik eerst door de lijst om de eerste selectie ‘picks’ en ‘rejects’ te definiëren. Met de P geef ik aan dat ik verder wil met de foto, met de X geef ik aan dat hij technisch niet goed was (onder- of overbelicht, onscherp, bewogen, etc). In principe bewaar ik verder alle foto’s, je weet nooit welke foto’s je later nodig hebt. Ook heb ik vaak dat ik na een paar weken nog mogelijkheden zie in foto’s die ik in eerste instantie niet heb gekozen. Ik stel vervolgens het filter in op ‘Flagged’ zodat ik meteen zie met welke foto’s ik verder wil. De foto’s die ik wil gaan bewerken krijgen een ster (met de ‘1’ toets). Daar filter ik weer op en ga dan per foto met ‘D’ naar de Develop module om ze te bewerken.

Bewerkingen

Ik besteed ongeveer 2-3 minuten per foto, mede afhankelijk van of ik meteen een preset er op kan toepassen of dat ik zelf de keuzes maak. Lightroom geeft de bewerkingsopties in het Develop menu in een specifieke volgorde weer, die ik meestal ook wel volg. In eerste instantie let ik vooral op de compositie: heb ik de regel van derden toegepast, is er niet teveel negatieve (lege of heel donkere) ruimte in het beeld, zou een horizontale uitsnede niet beter werken dan de nu gekozen verticale uitsnede, etc.

Aan de hand van deze startfoto van een molen in Kinderdijk tijdens de zonsopgang op Tweede Kerstdag zal ik mijn bewerkings workflow bespreken. Het lichtje bij de schuur rechts leidt af, er is nog heel licht water zichtbaar onderaan de foto en er zit veel stof op.

Uitsnijden

De eerste wijziging was de uitsnede van de foto. De molen was redelijk in het midden geplaatst, vaak werkt het echter beter om het onderwerp in een hoek van de foto te plaatsen. Dit werd bereikt door een deel van de linkerkant weg te snijden. Alle foto’s die ik op Flickr en mijn persoonlijke weblog plaats hebben allemaal een 3:2 verhouding (meestal 750x500px), de uitsnede is daarom met het slotje vastgezet zodat de beeldverhoudingen gelijk blijven. Hierdoor viel bij het aanpassen van de breedte ook een stuk van de zwarte onderkant van de foto weg, een goede manier om van dit erg donkere deel van de foto af te komen. In de aangepaste uitsnede heb ik de schuur laten staan, nu zou ik die misschien ook uit de foto halen. Ook is de foto iets rechter gezet.

Witbalans

Over het algemeen laat ik de witbalans op As Shot staan, in combinatie met het cameraprofiel klopt deze voor mijn gevoel meestal wel voor mijn Canon EOS 5D. Klopt hij niet, dan probeer ik eerst de Auto stand, werkt dit niet dan schuif ik de WB schuif met kleine bewegingen heen en weer om een gevoel te krijgen waar ik heen wil en dan met hele kleine stapjes om te fine-tunen. Witbalans is meestal een gevoelskwestie, welke sfeer wil ik dat de foto uitstraalt. Meestal is dit net een tikje naar rechts (= warmer). In dit geval heb ik de Witbalans op ‘As Shot’ laten staan. Moet de witbalans precies kloppen, dan heb ik een 18% grijskaart die ik in het licht houd dat ik ga fotograferen zodat ik aan de hand daarvan met behulp van de White Balance Selector (W) deze kan selecteren en Lightroom zorgt er dan voor dat de witbalans correct is.

Clarity

De volgende stap is meestal de Clarity tool, één van mijn favoriete tools. Deze optie poetst op een slimme manier het lokale contrast nog wat meer op, er komt meer contrast tussen lichte en donkere delen en voegt hiermee ‘diepte’ aan een foto toe waardoor het onderwerp echt uit de foto kan springen. Afhankelijk van hoe sterk je het contrast wilt kun je er mee schuiven, in dit geval staat hij op +40 omdat het beeld al erg contrastrijk is. Het mooie van Clarity is dat het een manier is om het beeld te verscherpen zonder dat je het negatieve effect van de echte verscherpingsoptie (subtiel kleurverschil dicht bij het onderwerp waardoor het lijkt alsof iemand in de foto is geplakt) krijgt.

Je kunt trouwens in Lightroom 2.0 ook negatieve Clarity toepassen, dan wordt het beeld juist verzacht, handig bij bijvoorbeeld portretfotografie om onregelmatigheden in de huid weg te poetsen.

Stof

Sinds mijn trip naar Schotland in oktober 2008 zit er op mijn sensor een hardnekkig stofje dat ik er met de rocketblower nog niet af heb gekregen. Dit betekent dat ik met hogere diafragma waarden de stofjes uit de foto moet poetsen op de computer, vooral in de lucht (waar helaas ook de meeste stof zit). Ik kies hiervoor meestal de Heal optie van de Spot Removal (N) functie. Deze kijkt naar de omringende delen en maakt de kleur zo dat het stofje nauwelijks opvalt. Vooral in Lightroom 2.0 is deze tool veel beter geworden.

Histogram

Met behulp van het histogram bepaal ik de belichting. Ik kijk of er delen van de foto in de donkere of lichte delen wegvallen, vooral als je lichte delen in de foto hebt kunnen die afleiden. Meestal is dit bijvoorbeeld de zon die zo sterk is dat een deel van de foto helemaal wit is. Met behulp van de Recovery optie kan ik over het algemeen nog wel wat detail terug halen door de schuif naar rechts te schuiven. Dit heeft wel gevolgen voor het contrast, meestal schuif ik niet naar de volle 100%, ondanks dat er dan nog delen wit overblijven. Je kunt direct in het histogram schuiven, als je met je muis er overheen beweegt zie je welk deel van het histogram welk effect heeft op de foto. Het histogram bedient de Tone opties (Exposure, Recovery, Fill Light en Blacks), maar je kunt ook met de schuiven zelf werken.

In dit geval vond ik het contract tussen de molen en de lucht wat beperkt, de lucht was een beetje donker. Ik heb er ongeveer een 0,5 stop aan licht bij gezet door de Exposure balk naar +0,42 te schuiven.

Tone Curve

Dan schuif ik door naar de Tone Curve. Hoe groter de S-vorm, hoe sterker het contrast wordt. Ik merk dat de kwaliteit van de lens erg bepalend is voor hoe sterk het effect wordt. Mijn Canon L lenzen hebben al erg veel contrast en een klein subtiel verschil is dan al genoeg om het contrast sterk te laten toenemen. Bij andere lenzen of voor het effect is het soms nodig een sterkere s-vorm te maken. De afweging is altijd hoeveel detail wil ik in de donkere en lichte delen blijven zien.

De Highlights en Lights schuif ik naar rechts, de Darks en Shadows naar links. Hierdoor worden de lichte delen lichter en de donkere delen donkerder en neemt dus het contrast toe. Hierbij zorg ik er voor dat ik de opties in het histogram aanzet die aangeven wanneer het detail in de schaduwen of lichte gebieden verdwenen is, verloren detail in zwart is blauw, verloren detail in wit is rood. In dit geval interesseert me dit minder omdat ik juist op zoek ben naar een silhouet, maar meestal gebruik ik dit om met Fill Light dan langzaam weer extra detail toe te voegen. Meestal ga ik net tegen de rand aanzitten van wat nog zichtbaar is.

Verscherping

Ik gebruik nauwelijks de verscherpingsopties, meestal vind ik de scherpte al voldoende en daarnaast past Flickr meestal ook een verscherping toe. Exporteer je dan vanuit Lightroom ook met verscherping dan wordt het effect lelijk. Pas ik het wel toe, dan zorg ik er in ieder geval voor dat de verscherping met het masker alleen op de randen wordt toegepast (hier schrijf ik meer over hoe ik dat doe).

Lokale aanpassingen

Deze pas ik erg beperkt toe, er moet dan echt wat aan de foto te verbouwen zijn. Mijn favoriete tool is het grijsverloopfilter, deze drukt het contrast tussen lucht en ondergrond. Ik heb hem meestal fysiek bij me en hoef het effect dan niet digitaal toe te passen. Heb ik hem niet bij me, dan wil ik hem wel eens digitaal gebruiken om de lucht net wat extra aan te zetten. Een redelijk stormachtige lucht wordt dan echt heftig.

Presets

Voor deze foto heb ik geen presets gebruikt, behalve dus om het cameraprofiel naar Camera Landscape te zetten. Een preset is een set instructies – verscherp zoveel, maak foto zoveel lichter, maak zo’n vignette – die je elke keer kunt toepassen op je foto. In Lightroom kun je een lijst van preset bijhouden, door met je muis over een preset te bewegen zie je het effect voordat je de preset ook daadwerkelijk toepast. Zo kun je aan de hand van de preview bepalen welke preset welk effect geeft.

Meestal heb ik voldoende aan de standaard presets zoals Direct Positive en Punch om de kleuren wat sterker te maken en het contrast toe te voegen, maar ik heb ook preset voor het grijsverloopfilter. Sean McCormack van Lightroom-Blog.com heeft een aantal standaard grijsverloopfilter presets gemaakt. Voor slechts €6 (incl. BTW) kun je bij hem een set gradueel filter presets downloaden die hard en soft ND0.3, ND0.6 en ND0.9 filters simuleren in zowel landschap als portret formaat. En hij heeft ook het Tobacco filter ingevoegd. Je kunt ook een demo uitproberen.

Eindresultaat

Aan het einde van het proces exporteer ik de foto naar een 750x500px JPEG bestand om te plaatsen op Flickr en/of mijn weblog. Naar Flickr kan ik direct vanuit de Export to Flickr plugin exporteren, voor mijn weblog exporteer ik het bestand naar mijn Desktop en vervolgens kan ik hem met de PhotoQ plugin voor WordPress op mijn site zetten.

Het bewerken van je foto kan net het verschil betekenen tussen goed en geweldig. De truc van het bewerken is het om het subtiel te houden, kleine verschuivingen kunnen in het grotere geheel al grote effecten hebben.

[ad#Lightroom]