Introductie werken met een pentablet

De computermuis is een geweldige uitvinding, op veel verschillende manieren inzetbaar en eigenlijk de gehele computergeschiedenis nauwelijks gewijzigd. Toch is het niet het meest effectieve gereedschap als je gedetailleerde bewerkingen wilt maken in je foto’s. Een pentablet is dan misschien meer een geschikt.

Als je gaat tekenen op de computer of gedetailleerde en precieze wijzigingen wilt maken in een foto dan kan het werken met een muis vreemd overkomen. In tekenles hebben we geleerd om te gaan met een potlood of pen, door harder of zachter te drukken kon je verschillende effecten bereiken. Een pen stelt je in staat vloeiende bewegingen te maken.

Met de muis is dit veel lastiger. Naast dat het lastig is om bijvoorbeeld een cirkel te tekenen met een muis of letters te schrijven, heb je ook geen verschil in de druk die je kunt uitoefenen. Het indrukken van de muis geeft altijd dezelfde kracht. Er zijn wel manieren in bijvoorbeeld Photoshop om met verschillende lagen te werken of de laagdikte (opacity) te wijzigen, maar dit werkt niet altijd ideaal.

Hoe werkt een pentablet?

Het tablet

Een pentablet bestaat uit drie elementen. Er is het tablet zelf, een schrijfvlak waar door middel van een fijnmazig netwerk van meetpunten continu wordt gemeten – door middel van radiogolven – waar de pen zich op dat moment bevindt. Het tablet heeft vaak één of meer knoppen om specifieke functies snel te kunnen bedienen of toe te wijzen aan functies in de software die je gebruikt. Het meest efficiënt werk je als je zo min mogelijk met het toetsenbord en muis hoeft te doen.

Met een muis heb je te maken met een relatieve positie op het scherm, til je muis maar eens op en zet hem een paar centimeter verderop, de locatie van de muisaanwijzer zal niet wijzigen en verder gaan waar je gebleven was. Een tablet werkt anders, deze werkt met een absolute positie, waar je de pen neerzet op het tablet zal overeenkomen met de locatie op het scherm.

De pen

Dan is er de pen die wordt gebruikt voor het daadwerkelijk tekenen op de computer. Deze pen ziet er vrij simpel uit, maar bevat een slimme chip die precies kan meten wat de druk is waarmee wordt gedrukt, de hoek waarin dit wordt gedaan en of de penpunt of de gum wordt gebruikt. De pen kan niet leeg raken, er zit geen batterij of magneet in om de pen te laten werken. Ook op de pen zijn vaak knoppen te vinden voor het toewijzen van veelgebruikte functies.

Afhankelijk van wat je misschien gewend bent van een echt pen, airbrush of kwast is het ook mogelijk om andere pennen aan te schaffen. Bijvoorbeeld een pen die het gevoel geeft dat je met een airbrush werkt of een pen waarmee je ook op de plek zelf kunt draaien om het gevoel te geven dat je aan het schilderen bent. Bij de meeste pennen kun je het puntje van de pen vervangen om een ander gevoel met de pen te krijgen. Zo kun je het gevoel van het tablet aanpassen aan wat je zelf het lekkerst vindt werken.

Software

Het laatste element wordt gevormd door de computer software die de acties van de gebruiker moet vertalen in bewegingen en effecten op het scherm. Zo wordt natuurlijk de positie over de x- en y-as doorgegeven door het tablet en door de software naar het scherm vertaald, maar ook de druk die de gebruiker uitoefent. Lang niet elke applicatie is trouwens gevoelig (haha!) voor de gevoeligheid van het indrukken van de pen, het vereist dat het programma naast de x- en y-as ook naar de z-as luistert. Natuurlijk doen grafische tekenprogramma’s dit wel, Photoshop (Elements) en andere tekenprogramma’s bieden veel extra functies in combinatie met een pentablet.

In de software die bij je pentablet zit (de driver) kun je verschillende instellingen maken. Naast hoe hard de pen aanvoelt en hoe gevoelig de pen reageert op druk, kun je ook opties toewijzen aan de knoppen op de pen en eventueel aanwezige knoppen op het tablet. Zo kun je veelgebruikte functies gebruiken zonder dat je met je hand naar het toetsenbord hoeft te gaan. Ook kun je instellen of het gehele oppervlak van het tablet correspondeert met je beeldscherm of een gedeelte van het tablet, zodat je minder uitgebreide bewegingen hoeft te maken met je hand. Natuurlijk heeft dit gevolgen voor hoe gevoelig de cursor op het scherm reageert.

Als je net begint met het werken met een tablet is het over het algemeen verstandig even te wachten met het toewijzen van functies. Het is al een stap om van muis naar pentablet te gaan, als je dan ook nog de overbekende functietoetsen gaat wijzigen levert dit vaak alleen verwarring op. Wen eerst aan het werken met het tablet en bedenk dan later welke functietoetsen je zou kunnen toewijzen om tijd te besparen en onnodige bewegingen naar het toetsenbord te voorkomen. Zo kun je bijvoorbeeld de ‘undo’ functie aan een functietoets toewijzen of de gum van de pen gebruiken om bij doordrukken en tegenhouden je masker met de andere kleur in te kleuren zodat de bewerking daar wordt uitgegumd.

Voor wie is een pentablet geschikt?

Natuurlijk kijken we in de eerste plaats naar mensen die veel aan fotobewerking/retouchering moeten doen. Precies kunnen werken is daar een absolute must, correcties moeten snel uitgevoerd worden, want tijd is natuurlijk geld. Vooral de mogelijkheid om naar wens subtiel of juist duidelijker bewerkingen te doen door zacht of juist harder te drukken op het oppervlak maakt het mogelijk om veel subtieler te werken.

Tablets worden veel gebruikt bij portret- en mode fotografie. Hoe perfect je model ook is, er zijn altijd wel kleine huidongelijkheden, losse haren, etc. die je weg wilt retoucheren. Dit werkt eenvoudiger met een tablet dan een muis.

Als je veel met de muis werkt en daarbij last hebt van RSI, dan kan een pentablet een uitkomst zijn. De manier van bewegen is veel minder star dan bij het vasthouden van een muis, je hand en arm bewegen vrijer over het vlak waardoor je herhaalde bewegingen tegen gaat en de kans op RSI afneemt.

Als je begint te werken met een pentablet en je bent altijd een muis gewend geweest, dan is het wel even wennen en zou je misschien ook wat kramp kunnen voelen bij het vasthouden van een pen. Het schrijven zijn we een beetje verleerd door al het gebruik van toetsenborden, dat is dus even wennen, maar het menselijk lichaam past zich ook vrij snel weer aan.

Voor wie is een pentablet niet geschikt?

Als je niet werkt met een geavanceerd fotobewerkingsprogramma zoals Paint Shop Pro, Photoshop Elements of Photoshop of je voert nauwelijks gedetailleerde bewerkingen uit en past alleen globale bewerkingen toe met schuifjes, dan is een pentablet misschien minder geschikt voor jouw manier van werken. Hoe gedetailleerder je je bewerkingen wilt uitvoeren, des te meer voordeel kun je uit een tablet halen.

Waar moet ik op letten?

Een belangrijk aandachtspunt bij het kiezen van een tablet is de grootte. En dan niet alleen omdat de grootte mede de prijs bepaalt, maar ook omdat je aandacht moet besteden aan de ergonomie. Daar draait het in eerste instantie natuurlijk vooral om. Welke grootte tablet het meest geschikt is ligt aan de grootte van je beeldscherm. Het is natuurlijk fijn als je met een soepele beweging van de ene kant van het scherm naar de andere kant van het scherm kunt navigeren, net zoals dat met een muis fijn is, zonder dat je je arm overmatig moet draaien.

De grootte bepaalt ook de precisie. Het gehele oppervlak van het tablet komt overeen met je beeldscherm. Heb je een groot beeldscherm en een klein tablet, dan zal een beweging van 1mm op het tablet een veel grotere stap betekenen op het scherm dan bij de combinatie van een groot scherm met een groot tablet. Hoe groter het tablet, hoe preciezer je dus kunt werken. Maar is het tablet te groot, dan zou het ook nadelig kunnen werken doordat je hand te veel ruimte moet overbruggen.

De meeste gebruikers werken met een Medium tablet, deze biedt een goed compromis tussen precies kunnen tekenen en de handbewegingen beperken.

Natuurlijk telt ook mee of je de tablet alleen thuis gebruikt of ook meeneemt naar een andere locatie om daar je werkzaamheden te doen. In dat geval is het misschien handiger om een kleiner tablet kiezen die je makkelijker in je laptop tas of koffer mee kunt nemen.

Een ander element vormt de hoeveelheid knoppen. Hoe meer knoppen, hoe meer veelgebruikte functies je kunt toewijzen. Vanzelfsprekend vind je een grote hoeveelheid knoppen vooral op de meer professionele tablets.

Of je links- of rechtshandig bent maakt niet uit voor een tablet, in vrijwel alle gevallen kun je in de software aangeven of de knoppen zich links of rechts bevinden en hieraan verschillende functies toewijzen afhankelijk van of je links- of rechtshandig bent.

Ook de meegeleverde software kan van belang zijn. Vaak krijg je software meegeleverd zodat je direct aan de slag kunt.

Keuze in tablets

Als je eens met een tablet aan de slag wilt gaan is de keuze redelijk overzichtelijk, er zijn relatief weinig verschillende leveranciers. Wacom is effectief de marktleider op het gebied van pentablets, ze bieden een serie van verschillende tablets die geschikt zijn voor verschillende typen gebruikers.

Wacom Bamboo

Als je minder nabewerkingen doet en geen behoefte hebt aan een groot tablet met veel knoppen, kijk dan eens naar de Bamboo serie van tablets. De Bamboo serie bestaat uit kleinere tablets met touchfunctie voor vingers voor de niet-professionele gebruiker en wordt in afhankelijk van de uitvoering gebundeld met gebruiksklare software zoals Photoshop Elements, Corel Painter Essentials en de Nik Color Efex Pro plugin voor Photoshop Elements.

Het instapmodel is de Bamboo Touch en Bamboo Pen. De Bamboo is een touchgevoelig tablet waarbij je met je met maximaal 2 vingers bewegingen kunt maken, een beetje vergelijkbaar met de Trackpad van Apple. De Bamboo Pen is een traditioneel tablet met een pen waarbij je geen multitouch functies hebt. De Bamboo Pen & Touch combineert beide functies, zodat je zowel met een pen als je vingers bewegingen kunt maken. Deze en de volgende tablets bieden tot vier vingers multitouch.

De Pen & Touch komt ook in Fun Small en Fun Medium editie, waarbij het verschil wordt gemaakt in de software die is gebundeld. De Bamboo Special Edition (zie bovenstaande afbeelding) heeft alle genoemde software, een special design, meer drukknoppen en komt met een lusje en draagtas.

De Bamboo Touch begint bij € 50, de Bamboo Pen & Touch is € 89,90 en het top model, de Bamboo Special Edition Pen & Touch Medium is € 219,90.

Wacom Intuos4

De volgende stap vormen de Intuos tablets. Deze zijn geschikt voor professionele gebruikers die veel met hun tablet werken. Ze komen in meer formaten, bevatten meer instelbare knoppen en je hebt meer keuze in pennen en penstiften. De tablets kunnen via de software helemaal worden aangepast aan je eigen voorkeuren die ook per pen kunnen worden opgeslagen. Intuos tablets onthouden bijvoorbeeld de verschillende pennen die je gebruikt. Zo kan de ene pen zijn toegewezen aan de airbrush tool en de andere aan een kwast tool.

Er zijn veel verschillende formaten, van een small 309x208mm tablet tot een extra large 62x462mm tablet en verschillende formaten er tussenin. De functionaliteit tussen de modellen is vrijwel gelijk, waarbij de Intuos4 Wireless ook zonder USB kabel kan werken via Bluetooth. Met de Intuos serie heb je meer keuze uit pennen, naast de klassieke pen is er een Airbrush, Art Pen, Classic Pen, Inking Pen, Lens Cursor en muis.

De Intuos4 serie begint bij € 224,90 voor het S model en eindigt op € 799,90 voor het grootste model.

Wacom Cintiq

De Wacom Cintiq is het neusje van de zalm. In plaats van dat je op het tablet beweegt met de pen en op het scherm kijkt wat er gebeurt, zie je in de Cintiq het scherm zelf. Het tekenen heeft dus direct gevolg. Er zijn tablets in 12″ (2kg) en 21″ (10kg) variërend van € 999,90 tot € 1999,90.

Laat het duidelijk zijn, een pentablet is niet voor iedereen. Het leren werken met een tablet vergt een investering in geld, maar vooral ook tijd in het aanleren van nieuwe gewoontes. Dit zal zich zeker terug betalen als je serieus met fotobewerkingen aan de slag gaat. De precieze plaatsbepaling en drukgevoeligheid bieden een groot voordeel ten opzichte van het gebruik van een muis.