Watervallen fotograferen

Een waterval oefent een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit op vele mensen. Niet alleen voor het natuurgeweld, maar ook voor de verkoeling op een warme dag of de verhalen die onherroepelijk met watervallen lijken samen te vallen.

We hebben dan misschien niet zoveel watervallen in Nederland, in de omringende landen zijn ze wel aanwezig. Ideaal dus om ons in de vakantieperiode eens te verdiepen in het vastleggen van watervallen.

Een waterval kan het hoofdonderwerp vormen van je foto of een element in het breder landschap. Een waterval komt niet op zich, er is altijd een stroom water aanwezig die water van en naar de waterval afvoert. Hier kun je gebruik van maken in je foto om het oog door de foto te leiden. Hoe bochtiger de waterval hoe beter.

Canon EOS 5D, 17mm 0.6s op f/22, ISO 100

Een waterval kun je vastleggen met een groothoeklens, maar ook met een telelens. Details zeggen soms meer dan het grotere geheel en het water stroomt in verschillende delen van de waterval net weer anders. Vaak werk ik van groot naar klein, eerst het brede beeld en hoe langer ik op een plek verblijf hoe meer details ik vastleg. Vaak eindig ik bij een rots waar net subtiel water over of langs loopt. Dit beeld is soms effectiever dan de hele waterval.

In veel gevallen werkt een verticale compositie, de waterval loopt per slot van rekening van boven naar beneden, maar bij een brede waterval werkt een horizontale compositie natuurlijk ook prima. Met een verticale compositie is het vaak wel makkelijker om ook elementen in de omgeving op te nemen, bijvoorbeeld omringende stenen om extra interesse aan de foto toe te voegen.

Het helpt vaak om een laag standpunt te kiezen. De waterval komt dan indrukwekkender over, maar het is ook eenvoudiger elementen in de voorgrond op te nemen.

Watervallen vinden

Veel toeristische bestemmingen zullen watervallen bewegwijzeren. In veel gevallen is een waterval ook het start- of eindpunt van een wandeling. Informeer bij de plaatselijke VVV of raadpleeg het internet.

Ik ga vaak naar Schotland op vakantie, een ideale locatie voor watervallen. Van het gebied waar ik verblijf koop ik vaak een ‘Ordnance Survey’ kaart, een uitgebreide topografische kaart op 1:50.000 of 1:25.000 schaal. Hierop staan de watervallen nauwkeurig aangegeven, altijd iets om te bekijken mocht ik in de buurt zijn, hoewel ze lang niet altijd erg spectaculair zijn.

Een relatief lange sluitertijd zorgt er voor dat water een mistachtig effect krijgt, waardoor beweging wordt gesuggereerd. Hiervoor heb je wel een statief nodig, anders krijg je een ander soort beweging in je foto ;)

Weer

Een mooie zonnige dag is voor het vastleggen van een waterval niet vereist. Liever niet zelfs, als de zon fel aanwezig is, dan loop je een groter risico dat het wit van het stromende water overbelicht raakt en dat je de fijne details in de beweging niet meer kunt zien. Per slot van rekening is een waterval in veel gevallen in donkere omgevingen te vinden waardoor het contrastverschil tussen het water en de achtergrond erg groot kan worden.

Let er bij watervallen dus op dat de waterval niet overbelicht wordt. Controleer in je histogram of er geen ‘blinkies’ verschijnen, knipperende vlakken in beeld die aangeven dat er geen detail meer te zien is in de witte delen. Vooral als de zon er op schijnt loop je al snel dit risico. 1/3 of 2/3 onderbelichten helpt dit vaak al tegengaan, maar watervallen zijn vooral een ideaal ‘bewolkte dag’ onderwerp.

Canon EOS 5D, 105mm, 1/30s op f/11, ISO 400

De meeste watervallen worden gevoed met een natuurlijke waterstroom, meestal uit de omringende bergen. Het loont om het weer goed in de gaten te houden, een dag van hevige regen zorgt er voor dat de waterval veel harder loopt dan tijdens een langere droge periode. De waterval bij de Buachaille Etive Mor berg stroomt merkbaar langzamer in mei dan in het najaar. In gebieden met hoge bergen stroomt de waterval in de lente vaak ook sneller vanwege de smeltende sneeuw.

Witbalans

We hebben het hier over bewolkte of donkere omstandigheden. De camera zal in een aantal gevallen de neiging hebben om met de automatische witbalans de kleuren iets te blauw te maken. Door de witbalans in te stellen op de bewolkt stand wordt het beeld iets opgewarmd, waardoor een prettiger ogend resultaat ontstaat. Natuurlijk kun je, vooral als je in RAW formaat fotografeert, de witbalans achteraf ook nog wijzigen.

Sluitertijden

Met water kun je uitstekend spelen met beweging in je foto’s. Met een snelle sluitertijd zorg je er voor dat de afzonderlijke waterdruppels scherp worden vastgelegd op de foto, een goede manier om de kracht van het water te laten zien.

Canon EOS 30D, 65mm, 1/200s op f/5, ISO 100

Maar vaker kiezen fotografen er voor het water een mistig effect mee te geven. Hierdoor verandert het stromende water in witte stroom in je beeld, wat beweging suggereert, maar soms ook een surreëel effect kan geven. Hoe langzamer je sluitertijd, hoe meer het water een mistig effect zal krijgen. Door te experimenteren met sluitertijden kun je zo verschillende effecten bereiken.

Welke sluitertijd is nu het beste om het stromende water te laten zien? Het ligt een beetje aan hoe snel het water stroomt tot hoever je de sluitertijd moet terugbrengen, meestal is 0,5-1s wel genoeg. Ondanks dat een waterval vaak in een donkere omgeving is te vinden zul je toch nog vaak de hoeveelheid licht die op de sensor valt moeten beperken om de benodigde sluitertijd te bereiken.

Canon EOS 5D, 17mm, 1,3s op f/22, ISO 100

Je kunt gebruik maken van de sluitertijdvoorkeur modus van je camera. Je stelt de sluitertijd in op de gewenste sluitertijd en de camera zoekt de diafragma instelling er bij (die je natuurlijk kunt bijsturen met de belichtingscompensatie mogelijkheden).

Fotografeer je liever in de handmatige stand, dan kun je een langere sluitertijd bereiken door het diafragma te sluiten. F/16 of f/22 helpt meestal al veel om de sluitertijd sterk terug te brengen. Een andere mogelijkheid is wachten op de avond of ochtend waarbij de zon veel minder sterk is. Een bewolkte dag is natuurlijk helemaal ideaal.

Filters

Ook kun je gebruik maken van je polarisatiefilter om de sluitertijd te beperken. Op de sterkste stand houdt het filter ongeveer 2 lichtstops tegen, waardoor je je sluitertijden kunt verlengen. Als bonus reduceer je ook de reflecties in het beeld, waardoor je bijvoorbeeld de stenen in de voorgrond die onder water liggen kunt vastleggen of de glinstering op de natte stenen tegen gaat.

Canon EOS 5DmkII, 89mm, 0,6s op f/22, ISO 100

Een polarisatiefilter is ook handig bij het voorkomen van waterdruppels op het voorste element van de lens zelf. Het stromende water schiet veel kleinere waterdruppeltjes in de lucht die graag op je camera gaan zitten. Zeker als er ook nog eens een sterke wind opsteekt.

Wil je liever een onscherpe achtergrond, dan geeft het sluiten van het diafragma naar f/16 niet het gewenste effect, je wilt dan juist kunnen kiezen voor een wijd open diafragma. In veel gevallen wordt de sluitertijd dan te snel om nog de waas vast te kunnen leggen. Je kunt dan gebruiken maken van ND (neutral density) filter. Dit filter houdt een deel van het licht tegen dat anders op de lens zou vallen.

Statief

Aangezien we hier over relatief lange sluitertijden praten is het natuurlijk belangrijk dat je beschikt over een stevig statief, hoewel je soms ook bij de omringende rotsen een stabiele ondergrond kunt vinden. Maak gebruik van een afstandsbediening of van de aftelfunctie van je camera om beweging van de camera elf zo veel mogelijk uit te sluiten.

Experimenteren

Laat je echter ook weer niet te veel door de mistige resultaten leiden, foto’s met alleen maar wazig water gaan op den duur ook vervelen. Een snelle sluitertijd kan soms nog spectaculairdere resultaten opleveren. Zorg er in ieder geval voor dat je verschillende instellingen uitprobeert zodat je als je de foto’s op de computer bekijkt uit verschillende opties kunt kiezen. Elke sluitertijd geeft een eigen effect aan het water.

Canon EOS 5D, 24mm, 1/100s op f/7.1, ISO 100

Vergeet ook niet te kijken naar de mogelijkheden in het water net bij de waterval vandaan. Vooral in de herfst kun je er vaak gekleurde blaadjes vinden die een extra kleureffect aan de foto kunnen geven. Vaak bewegen de blaadjes ook in een soort draaikolkje buiten de hoofdstroom mee met het water, waardoor je met een lange sluitertijd de draaiende beweging in het water kunt laten zien.

Is het een populaire plek waar veel toeristen naartoe trekken? Probeer ook wat foto’s te nemen met mensen in de voorgrond, zeker als het een grote waterval is kun je daarmee goed de schaal aangeven.

Ik hoop dat ik je wat inspiratie heb gegeven voor het fotograferen van watervallen. Ga oefenen in je plaatselijke parkje, bij sluisjes, fonteinen of in publiek toegankelijke tuinen en ga bij je volgende vakantie eens op zoek naar de plaatselijke interessante waterval.