Composities verbeteren met bijsnijden

Natuurlijk wil je op locatie al de beste compositie maken, maar soms kom je er ter plekke niet goed uit of blijk je bij thuiskomst een duidelijke compositie over het hoofd te hebben gezien. Dan komt het goed uit dat je achteraf de foto nog kunt bijsnijden.

In digitale fotografie kun je achteraf eenvoudig de beeldverhouding aanpassen, verschillende kaderingen uitproberen (lees meer over beeldverhoudingen) en experimenteren om de compositie nog verder te verfijnen of verschillende formaten foto’s voor verschillende doeleinden te maken.

Canon EOS 5D, 24mm, 1/200s op f/7.1, ISO 200

Elk zichzelf respecterend fotobewerkingsprogramma heeft een gereedschap om de beeldverhouding aan te passen. Vaak zitten er ook een aantal standaard beeldverhoudingen en hulplijnen in die snel toe te passen zijn, zodat je meteen ziet welke beeldverhouding beter past.

Ik geef zelf de voorkeur aan Lightroom. Met behulp van de bijsnijd tool (R) en het verdonkeren van het beeld (1 of 2x de L toets) kan ik precies zien hoe de beeldverhouding de compositie verbetert of verslechtert en de compositie aanpassen. Een ander voordeel is dat Lightroom non-destructief werkt, ik kan altijd terug naar de oorspronkelijke beeldverhouding of virtuele kopieën maken met verschillende beeldverhoudingen voor verschillend gebruik.

Wat is een ‘goede’ compositie

Een veelgebruikte methode om composities te maken is de ‘derdenregel‘ of ‘regel van derden’. Als je je onderwerp op één van de snijpunten van een denkbeeldig boter-kaas-en-eieren speelveld plaatst (ruwweg op 1/3 of 2/3 gezien van links, gekruist op 1/3 of 2/3 hoogte gezien van boven) is de foto over het algemeen interessanter dan wanneer je je onderwerp recht in het midden van de foto plaatst.

Met de derdenregel laat je ook ruimte over in het beeld om bijvoorbeeld een bewegend voorwerp ruimte te geven in de richting waarop het beweegt. Zet je het kader te dicht op je onderwerp, dan lijkt het alsof de beweging wordt ingeperkt.

Fotografie is ook de kunst van het weglaten. Alle aandacht van de foto moet gaan naar de ‘held’ van de foto, het onderwerp waar je wilt dat de kijker zich op concentreert. Dit leidt er vaak toe dat hoe simpeler de compositie is, hoe beter.

In de hoek van de originele foto leidden de gele en rode vlekken te veel af. Door de foto bij te snijden kwam een kruispunt van de regel van derden op het rechter oog te liggen en werd de afleiding grotendeels weggewerkt

Zoals je hebt gezien in de titel van deze paragraaf heb ik het over een goed compositie, niet de goede compositie. Goed en fout bestaat eigenlijk niet, een compositie die werkt is per definitie een goede compositie.

Wijk ook vooral af van “de regels”. Elk onderwerp vraagt zijn eigen aanpak en soms is het juist weer beter om een onderwerp midden in het beeld te zetten, de horizon schuin te laten lopen of een gek scherpstelpunt toe te passen.

Als je veel oefent met het maken van composities zul je merken dat je bijna automatisch de derdenregel gaat toepassen, de compositie gaat versimpelen en dat het achteraf aanpassen van het kader in een fotobewerkingsprogramma steeds minder vaak nodig is of zich beperkt tot kleine aanpassingen.

Bijsnijden

Er is geen schaamte in het moeten bijsnijden van je foto. Soms heb je in the heat of the moment een plastic zakje over het hoofd gezien of de zoeker van je camera gaf niet het 100% beeld weer (vaak is 95-98% zichtbaar) waardoor je het object niet kon zien.

Professionele fotografen schieten vaak met de intentie om de foto bij te snijden (maar natuurlijk niet met het idee dat de hele compositie achteraf gecorrigeerd moet worden), afhankelijk van het gebruik in een tijdschrift bijvoorbeeld.

Probeer in ieder geval vanuit een zo hoog mogelijke resolutie bij te snijden zodat je de maximale kwaliteit foto over houdt. Maak foto’s met de maximale resolutie van je camera, zodat je in de nabewerking de maximale mogelijkheden hebt de afbeelding bij te snijden.

Een enorme regenbui tijdens de Triathlon in Almere in 2010, één van de laatste deelnemers die nog fietsend langs kwam, weinig tijd om in te zoomen, dus dit in nabewerking gedaan

Canon EOS 5D, 97mm, 1/250s op f/4, ISO 500 – Bijgesneden foto

Omdat de beeldverhouding zo kritisch is voor de compositie van een foto (zie beeldhoudingen) is het wel van belang dat je probeert de foto zoveel mogelijk in de oorspronkelijke beeldverhouding bij te snijden. In de software kun de beeldverhouding vaak vastzetten zodat elke aanpassing op de ene zijde in de juiste verhouding op de andere zijde wordt toegepast.

Als je gaat bijsnijden, doe dit dan helemaal aan het begin van de nabewerking. Verdere bewerkingen worden namelijk beïnvloed door de totale compositie, als je bijvoorbeeld een donker deel weghaalt, heeft dat gevolgen voor de balans van de foto en voor hoe licht of donker je de andere elementen van de foto wilt hebben.

Heeft jouw fotobewerkingsprogramma niet de mogelijkheid om terug te gaan naar de vorige versie of eenvoudige ‘virtuele’ kopieën van een foto te maken, sla dan eerst een nieuwe versie van de foto op voordat je met het bijsnijden aan de slag gaat. Zo gaat je origineel niet verloren.

Horizontaal wordt verticaal

Door een foto horizontaal te nemen laat je over het algemeen meer van de omgeving rond je onderwerp zien. Dit kan nut hebben als je bijvoorbeeld beweging fotografeert en je beweging zich naar het lege deel van de foto richt.

Van verticaal naar horizontaal, in het verticale origineel was er veel loze ruimte boven en onder de foto, het belangrijkste is het midden

Maar soms kan deze ruimte ook afleiden van je daadwerkelijke onderwerp. Door de compositie te draaien van horizontaal naar verticaal neemt je onderwerp meer ruimte in op de foto en maak je deze belangrijker. Daarnaast beperk je het aantal elementen die kunnen afleiden van je onderwerp.

Natuurlijk kun je dit op locatie ook doen, maar soms kom je achteraf in de rust van je eigen woon- of zolderkamer tot een ander inzicht.

Recht zetten

Een veelgebruikte toepassing van bijsnijden, het recht zetten van een scheve horizon zodat het niet meer lijkt of het water rechts het beeld uit loopt. Vaak biedt software een aantal hulplijnen aan de hand waarvan je kunt beoordelen of de horizon recht staat.

Houd er wel rekening mee dat, afhankelijk van hoe schuin de horizon staat, er een klein gedeelte van de foto af valt. Staat er een hoog gebouw aan de rand van de foto, dan loop je dus risico dat daar een stuk af valt. Hoe erg dit is hangt af van wat het onderwerp van je foto is.

Ook zijn er programma’s zoals Lightroom, Camera Raw in Photoshop (Elements), PTlens, Dxomark etc. waarmee je het perspectief van de foto kunt aanpassen, handig bij architectuurfotografie. Ook hier gaat een deel van de foto verloren. Het is dus aan te raden om extra ruimte in je compositie op te nemen als je vermoedt dat je later het perspectief gaat bijstellen.

De foto binnen de foto

Met alles wat we hebben geleerd is het een leuke creatieve oefening om te zoeken naar de foto’s binnen de foto. Vaak zul je zien dat je door in te zoomen op een specifiek element van een foto of de de foto van horizontaal naar verticaal te veranderen een nieuwe interessante foto kunt maken.

De originele foto had weinig richting, niet echt één aandachtspunt, door de foto bij te snijden is Amsterdam CS het focuspunt, de mensen in de voorgrond creëren diepte

Dit is trouwens ook een goede oplossing als je een compositie hebt die niet werkt doordat de verschillende elementen waaruit het beeld is opgebouwd (bijvoorbeeld een rots in de voorgrond en een mooie lucht in de achtergrond) zo ver uit elkaar staan dat uit de ene foto makkelijk twee hele verschillende foto’s te maken zijn. De verschillende elementen vormen niet één geheel.

Het effect van losstaande elementen is met name zichtbaar bij groothoekfoto’s die genomen zijn met een ultra groothoeklens. Die hebben de neiging het beeld uit elkaar te trekken waardoor de compositie te ruimtelijk wordt en onder druk komt te staan.

Je kunt dan de keuze maken voor de lucht of de rots, misschien is er in het midden van het beeld iets te vinden dat niet werkt met beide elementen in de foto, maar wel werkt als je één van de elementen uit de compositie weg haalt.

Gooi je een groot deel van de foto weg, omdat je een foto in een foto hebt gevonden, dan heeft dat dus gevolgen voor de eindkwaliteit. Het is daarom altijd beter al op locatie hier naar op zoek te gaan, een paar stappen extra te zetten en meerdere foto’s met verschillende composities te nemen om achteraf meer keuze te hebben.

Afdrukken

Bijsnijden doe je trouwens niet alleen om je compositie aan te passen, maar ook bijvoorbeeld om de foto voor het afdrukken gereed te maken. Je moet je foto in een beeldverhouding maken die de afdruk ondersteunt, anders zou het kunnen dat de foto er uitgerekt of juist ingedrukt uit komt te zien als de afdruk verhouding verschilt van de beeldverhouding van de foto.

Dit is trouwens iets anders dan verkleinen en vergroten. Dit beïnvloedt hoe groot de foto zichtbaar is in een afdruk of op internet, maar de beeldverhouding blijft gelijk.

Zodra je de beeldverhouding van een foto gaat bijsnijden heeft dit gevolgen voor de compositie.

De foto verandert als de beeldverhouding verandert; 3:2, 4:5, 950×443

Om van een verticale 3:2 een 5:4 te maken moet er een stuk van de boven- en/of onderkant van de foto worden afgesneden. Welk deel en in welke verhouding dit is ligt er aan waar je het aandachtspunt van je compositie wilt leggen. Welk deel wordt dominant in je beeld of hoe kun je de compositie zo maken dat de elementen in balans zijn.

Vooral bij grotere afdrukken in standaardformaten kom je niet altijd met de standaard spiegelreflexcamera 3:2 of compactcamera 4:3 verhouding uit, omdat de papierformaten niet in die verhouding zijn.

Elementen verwijderen

Je kunt met het aanpassen van wat in beeld is beïnvloeden hoe een foto wordt beoordeeld. Laat je van een protestmars de vijf mensen beeldvullend zien of toon je ook veel ruimte daar omheen waardoor blijkt dat die protestmars alleen uit die vijf mensen bestond. De fotograaf kan de beoordeling van het beeld beïnvloeden.

Trouwens ook door fysiek dichter bij het onderwerp te komen of een zoomlens te gebruiken, dus dit is niet een uniek ‘nadeel’ van bijsnijden. Om tot een werkende compositie te komen manipuleer je eigenlijk altijd het beeld, in de camera of achteraf, maar het blijft een lastig punt zeker in de fotojournalistiek. Waarom kiest de ene krant voor de ene foto van hetzelfde evenement en de andere krant een andere foto afkomstig van hetzelfde persbureau.

Resolutie

Een nadeel van het bijsnijden is dat je (logischerwijs) pixels van de foto weggooit als je deze bijsnijdt. Er zijn dus minder pixels beschikbaar in de breedte of lengte dan in het origineel. Hoe meer pixels hoe groter je de foto kunt afdrukken.

Vermindering van de resolutie kan gevolgen hebben voor de scherpte en helderheid van de foto. Als je foto minder pixels heeft en je moet hem toch groter afdrukken, dan zullen de pixels of ruiselementen eerder zichtbaar zijn dan wanneer je een hogere resolutie foto overhoudt.

Toch moet je je niet vergissen, een 4000×2600 pixel foto (10 megapixels) levert prima 50x30cm afdrukken op, een 2800×1800 (5 megapixels) foto nog steeds een prima 35x22cm afdruk.

Conclusie

Wees niet bang om soms radicaal bij te snijden, of de compositie nu wel of niet werkt. Doordat je digitaal werkt kun je er altijd voor kiezen de bewerking niet op te slaan of een paar stappen terug te doen. Door te experimenteren leer je uiteindelijk welke methode in welke omstandigheden het beste werkt.

Spendeer jij veel tijd met je afbeeldingen als je ze hebt ingeladen op je computer? Probeer je meer dan de standaard beeldverhouding en kadering en probeer je verschillende manieren om de foto bij te snijden? Natuurlijk is het fijn de foto niet te hoeven bij te snijden, maar als het toch nodig is, hoe hard werk je er dan aan of gooi je de foto weg?