Introductie in portretfotografie

Een portretfoto is een foto die een persoon (of soms een dier) laat zien op zo’n manier dat het iets laat zien over de persoon zelf. Heeft die persoon een mooie glimlach, mooie ogen, een intrigerend gezicht dat veel heeft meegemaakt, etc. Het is aan de fotograaf om het beste uit mensen naar voren te halen en dit in een portret te tonen. In dit artikel geef ik je een korte introductie in portretfotografie.

Een portret kan een geposeerde foto zijn, maar ook net zo goed een ongeposeerde foto waarbij het onderwerp zich misschien niet eens van de camera bewust is. Dit laatste levert soms een echtere situatie op. Mensen die de camera opmerken gaan soms extra hun best doen een glimlach te tonen, waardoor de foto soms gemaakter overkomt dan tijdens het spontanere moment eerder.

“Een apart onderwerp – Canon EOS 5D, 105mm f/4, 1/400s, ISO 400

Een goed portret laat een element zien dat de persoonlijkheid, levenshouding, maniertjes of andere eigenschappen laat zien van die individuele persoon. Als je de kans krijgt bestudeer de persoon en probeer te achterhalen wat de moeite waard is van het fotograferen van die persoon. In een ongeposeerde situatie, wat is de reden dat je de camera naar je oog bracht of bedacht dat dit een mooie foto zou kunnen opleveren. In een geposeerde situatie, welke eigenschappen van de persoon spreken je aan, welke positieve eigenschappen wil je voor het voetlicht brengen.

Naast voor de hand liggende onderwerpen om te fotograferen zoals je familie, vrienden, geliefden en huisdieren liggen de onderwerpen ook gewoon op straat. Ga het centrum maar eens in en zie wat een potentiële onderwerpen aan je voorbij trekken. Zeker als je naar een evenement gaat waar mensen zich graag verkleden zoals fantasy festivals, straatparades en andere evenementen. Maar je kunt je onderwerpen ook vinden op modellensites zoals Dutchheaven.nl waar je contact kunt leggen met modellen en visagisten.

Een relatie opbouwen

Het fotograferen van een levend mens is leuker dan het fotograferen van een stil object. Maar dan moet de fotograaf zich niet verliezen in de technische details en alleen maar bezig zijn met de camera techniek en de belichting. Het is erg belangrijk om met je model te blijven praten, hem/haar te coachen en aan te moedigen om zo samen tot een mooie pose en foto te komen.

Vaak kunnen subtiele aanpassingen al een groot verschil geven, geef daarom korte en duidelijke instructies. Laat de schouder iets zakken, houd je hoofd iets schuiner alsjeblief, etc. Belangrijk is dit niet als commando’s naar het model ’te blaffen’, maar steeds feedback te geven op de houding en bemoedigende woorden te spreken.

Je krijgt niet altijd de kans een aanwijzing te geven
– Canon EOS 5D, 135mm f5, 1/200s ISO 200

Dit hangt natuurlijk ook af van de situatie, als je tijdens een evenement een portret wilt maken dan heb je soms niet veel tijd en komt het neer op lichaamstaal. Als je naar iemand kijkt en naar je camera wijst met een vragende blik weten ze al snel hoe laat het is. Als ze vervolgens voor je poseren, zorg er dan voor dat je ze achteraf ook bedankt voor de moeite die ze hebben gedaan, bijvoorbeeld met een opgestoken duim of door bedankt te zeggen.

Het fotograferen van mensen gaat niet alleen om techniek, maar vooral ook over de omgang met mensen. Het is de taak van de fotograaf om een goede relatie op te bouwen met het model om de beste uitdrukkingen te krijgen. Een portretfoto zegt niet alleen iets over de persoon, maar kan ook net zo goed een weerslag zijn van het gevoel dat iemand tijdens de sessie kreeg en is daarmee ook voor een deel een spiegel naar de fotograaf.

Een spontaan moment tijdens het Zomercarnaval
– Canon EOS 5D, 105mm f/4, 1/200s ISO 400

Veel mensen zijn nerveus voor het fotograferen, vooral in een formele situatie. Pas als het model zich op zijn/haar gemak voelt en aan de situatie is gewend – dit gaat bij de één sneller dan bij de ander – zullen de echt mooie foto’s ontstaan. Neem daarom ook ruim de tijd om iemand te fotograferen. Belangrijk om te bedenken is dat je niemand kunt dwingen een natuurlijke glimlach te tonen (“Cheeeeeeeeeese”), dit moet vaak uit een spontaan moment komen, bijvoorbeeld door een grap te maken of het onderwerp te verrassen.

Een accessoire kan een handig hulpmiddel zijn om mensen meer op hun gemak te laten voelen. De handen hebben iets om vast te houden en de aandacht wordt iets meer afgeleid.

Compositie

Belangrijk bij het fotograferen van mensen is dat de ogen scherp zijn. Het menselijk brein is er op getraind om als eerste naar de ogen, het gezicht en het bovenlichaam te kijken als we iemand anders tegenkomen. Aan de ogen en het gezicht kan veel worden afgelezen, is iemand blij, boos, verdrietig of vermoeid, zo weten we of we die plek beter kunnen verlaten of dat er juist geen gevaar dreigt.

Aan de ogen en het gezicht kun je veel aflezen
– Canon EOS 5D, 135mm f/5, 1/200 ISO 100s

Bij het maken van een portret richt ik de lens daarom eerst op de ogen en houd de sluiterknop ingedrukt terwijl ik de compositie wijzig, zodat de focus op de ogen blijft. Je kunt dan het beste kiezen voor een ‘one shot’ focus instelling, zodat de focus niet kan wijzigen tijdens het ingedrukt houden van de sluiterknop. Daarnaast is het belangrijk dat de afstand tot het model niet wijzigt als de compositie wijzigt, anders worden de ogen weer onscherp.

Een wijd open diafragma zorgt voor een onscherpe achtergrond
– Canon EOS 5D, 135mm f/2, 1/2500s ISO 100

Dit is erg belangrijk als je werkt met een wijd open diafragma (een laag f-getal) om de achtergrond zo veel mogelijk onscherp te maken. Door de beperkte scherptediepte van soms enkele centimeters is het kritiek waar je de focus legt. Soms is het dan beter een iets dichter diafragma (hoger f-getal) te hanteren zodat de scherptediepte toeneemt. Door je model iets verder van de achtergrond te halen kun je toch een onscherpe achtergrond krijgen.

Een simpele compositie is vaak het meest effectief, neem alleen de belangrijkste elementen op in de foto en verwijder de overbodige elementen. Dit kun je bereiken door verder in te zoomen, maar ook door van locatie of gezichtspunt te wisselen. Veel portretfoto’s worden, misschien wel begrijpelijkerwijs, recht van voren genomen. Het kan echter interessanter om een creatieve positie te kiezen, bijvoorbeeld door juist een extra lage of hoge positie te kiezen. De ongebruikelijke hoek zorgt voor extra interesse.

Maak bij je compositie een bewuste keuze om handen, armen, benen en voeten wel of niet in de foto op te nemen. Een foto waarbij iemand net boven de knie wordt afgesneden of waarvan de vingers net buiten het beeld vallen ziet er vaak niet goed uit. Wil je de ledematen niet opnemen, zorg er dan voor dat ze eerder buiten het beeld vallen, zodat het geen ongeluk lijkt als ze er niet in zitten. De kijker zal in veel geval de missende elementen ook zelf aanvullen.

De ogen zeggen erg veel in een portret. Door je onderwerp in de lens te laten kijken krijgt de kijker een meer persoonlijke band met de geportretteerde. Het kan echter ook juist interessant zijn om je onderwerp niet naar de camera te laten kijken, soms ziet de foto er dan spontaner uit of maakt het voor de kijker interessanter omdat deze er nu bij moet bedenken waarom diegene lacht of wat er te zien is buiten het beeld. De kijkrichting kan er echter ook voor zorgen dat van het echte onderwerp wordt weggeleid.

Laat de onderlinge relatie tussen meerdere onderwerpen zien

Door je onderwerp naar iets, bijvoorbeeld een object, binnen het kader te laten kijken leg je een relatie tussen het onderwerp en het object. Op deze manier creëer je een tweede onderwerp in de foto waarmee je meer een verhaal kunt vertellen. Hiermee zeg je bijvoorbeeld iets over iemand’s hobby, beroep of leefstijl.

Door iets meer uit te zoomen laat je meer van de ‘natuurlijke leefomgeving’ van een persoon zien. Een groothoeklens kan drama toevoegen. Let er echter wel op dat onderwerpen aan de rand van de foto meer vertekend worden dan in het midden van de foto. Dit wil je misschien niet proberen met het gezicht van je vriend(in), hoewel een grote neus of mond juist ook weer een aparte draai aan een foto kan geven.

Voor portretfotografie kun je alle ‘compositieregels’ toepassen, plaats je onderwerp op een op 1/3 of 2/3 van links in de foto, zorg er voor dat er ruimte is in de kijkrichting, etc. Het kan echter net zo effectief zijn om een persoon direct in het midden van de foto te plaatsen of een groot deel van het gezicht af te snijden.

Bedenk ook dat je portretfoto’s niet in de portretstand hoeft te nemen, soms kan juist een landschapsformaat helpen de foto interessant te maken. Elke compositie heeft zijn eigen ideale formaat, probeer te experimenteren en de formaten af te wisselen.

Belichting

Let er bij het fotograferen buiten op dat het gezicht van je model niet richting de zon staat, anders loop je het risico dat hij/zij met samengeknepen ogen op de foto komt te staan. Laat het gezicht iets draaien of zoek een plekje in de schaduw.

Een plekje in de schaduw gezocht
– Canon EOS 5D, 135mm f/6.3, 1/160s ISO 100

Sowieso hoef je voor een goede foto niet per se een zonnige dag te hebben. Op dagen met hoge bewolking is het licht zachter waardoor je minder kans loopt of witte lichtvlekjes op het gezicht en de huid en je hebt minder last van donkere schaduwen, die dagen werken soms veel beter voor portretfotografie, zeker als je minder van de omgeving laat zien.

Voor het oplichten van donkere schaduwen kun je ook gebruik maken van een reflectiescherm (bijvoorbeeld een 3-in-1 reflector met een gouden reflector voor warm licht, een zilveren reflector voor sterker licht en een witte reflector/diffuser voor zachter licht) of van een flitser. Als je met een flitser werkt als vulflits, zorg er dan voor dat je de sterkte van de flits terugdraait, zodat er nog wel schaduw zichtbaar blijft in het gezicht om een 3D effect aan het gezicht te geven.

Stel de flitser bijvoorbeeld in op -2 of -3 en laat de automatische TTL functionaliteit de juiste belichting uitzoeken. Richt de flitser trouwens ook niet direct op je model, maar probeer het licht in een hoek op je model te laten vallen om het licht nog verder te verzachten. De beste instelling vergt wat experimentatie. Als je de mogelijkheid hebt, probeer dit vooraf al uit, bijvoorbeeld met iemand die de plek van het model in neemt.

Belichting met natuurlijk licht
– Canon EOS 5D, 135mm f/2, 1/400s ISO 200

Ga je binnen aan de slag, probeer je model in de buurt van een raam te positioneren zodat je gebruik kunt maken van het natuurlijke licht, of gebruik een flitser die je op een muur of laag plafond richt.

Overige tips

Met behulp van je lenzen kun je iemand uit het beeld laten springen. Door een wijd open diafragma te kiezen maak je de achtergrond onscherp, het oog van de kijker wordt naar de scherpe delen getrokken. Goede lenzen voor portretfotografie zijn lichtsterke lenzen, bijvoorbeeld een 50mm f/1.8 lens of een 85mm f/1.8 lens. Dit zijn geen zoomlenzen, maar hierdoor geven ze een scherper resultaat, zijn ze lichter en goedkoper in de aanschaf. Zeker met een portret is het eenvoudig een paar extra stappen te zetten om iemand beeldvullend (of juist niet) in beeld op te nemen.

Donkere kleding contrasteert meestal mooi met de huid waardoor deze beter uit komt. Je kunt hier ook gaan voor contrasterende kleuren, felle kleuren bij een lichte achtergrond, etc. Kleding zegt veel over de persoon, maak het niet te formeel als dit niet nodig is.

Een andere overweging is visagie. Dit kan soms veel tijd schelen in de nabewerking, oneffenheden die je in de uiteindelijke foto zou willen wegpoetsen zijn bij het opmaken al weggehaald. Hierdoor heb je meer tijd over om te fotograferen in plaats van je bezig te moeten houden met het bijwerken achter de computer. Soms kan het model dit ook zelf.

Met dit artikel heb ik geprobeerd je een introductie te geven in portretfotografie. Een uitdagend en soms moeilijk onderwerp om te fotograferen, dat des te meer voldoening geeft het als je een goede portretfoto hebt gemaakt. Probeer je vooral bezig te houden met je onderwerp, als jullie beide het naar de zin hebben, dan komen die foto’s vast ook wel.