Apple Aperture 3 bespreking

Adobe’s Lightroom mag alle aandacht opeisen, maar je zou bijna vergeten dat Apple eerder was in deze nieuwe categorie van organisatie- / fotobewerking programma’s. Aperture heeft altijd een trouwe schare aanhangers gehad. Ze werden de afgelopen twee jaar wel op de proef gesteld, zou er nog een update komen? Jazeker, en wat voor één!

Aperture 1 kwam vijf jaar geleden uit, als een verrassing, een nieuwe combinatie met foto organisatie en fotobewerking, gekoppeld aan krachtige functionaliteit voor het maken van boeken. De performance was niet optimaal, maar de geboden functionaliteit was meteen een hit. Met versie 1.5 werd het een goed werkbaar programma en ging ik er actief mijn foto’s in beheren.

In de tussentijd kwam ook Adobe met een vergelijkbaar product, Lightroom, en ben ik na een uitgebreide test hier uiteindelijk naar geswitched en bij gebleven. Aperture heeft echter altijd mijn aandacht gehad, al was het maar om fotoboeken te maken. Na Aperture 2, uitgebracht in 2008, was het twee jaar erg stil rond Aperture en de laatste paar maanden, na aankondiging van een nieuwe beta periode voor Lightroom 3, werd het onrustig. Apple brengt vrijwel nooit informatie naar buiten over aankomende producten, waardoor het voor klanten lastig is in te schatten welke functionaliteit er aan zit te komen, en belangrijker, wanneer.

Apple Aperture 3

Aperture 3 kwam een paar weken geleden uit, de afgelopen paar weken heb ik het pakket uitgeprobeerd. De bespreking is gebaseerd op versie 3.0.1 die een week geleden is uitgebracht en veel bugfixes bevat ten opzichte van de eerste versie die is uitgebracht.

Wat is er nieuw

Apple geeft aan dat er meer dan 200 verbeteringen in Aperture 3 zijn te vinden. Sommige zijn klein en zullen misschien niet opvallen, andere zijn bepalend voor deze uitgave. Ik ontkom er niet aan om de functionaliteit te vergelijken met Lightroom. Aperture heeft een aantal functies die in Lightroom zitten overgenomen, maar bouwt ook verder en voegt een aantal interessante extra functies toe.

Presets

Het is nu eindelijk mogelijk om bewerkingen als een ontwikkelinstelling (preset) op te slaan en snel toe te passen op een foto. Als je met de muis over de omschrijving gaat zie je het effect toegepast op een uitklapscherm met een kleinere versie van de foto. Als je meerdere presets achter elkaar selecteert worden de specifieke instellingen die de preset gebruikt toegevoegd, als je de alt/option toets ingedrukt houdt tijdens het selecteren van de preset overschrijft de preset de instellingen. De presets kun je ook automatisch laten toepassen bij het importeren.

Presets in Aperture

Ik vind de meegeleverde presets niet super handig, het zijn vooral effecten als vintage, cross-processing, sepiatonen, etc. Gelukkig kun je dit vrij snel verhelpen door je eigen presets op te slaan en ongetwijfeld zullen er binnenkort op internet ook downloadbare presets verschijnen.

Brushes

Aperture breidt de brushes functionaliteit flink uit. Eerst was deze nog beperkt tot de clone tool, nu kun je met vrijwel elk gereedschap bewerkingen intekenen. Bijvoorbeeld voor het verscherpen van een specifiek deel van de foto, de belichting aanpassen op een gedeelte van de foto, een vignette aanbrengen, curves toepassen of zelfs de ruis reduceren in een specifiek gedeelte van de foto. De bewerking is ook gevoelig voor de druk die je uitoefent bijvoorbeeld op een tablet.

Aperture 3 biedt meer lokale bewerkingen dan Lightroom, bij vrijwel alle adjustment ‘blokken’ kun je er voor kiezen met een penseel een masker in te tekenen om de bewerking lokaal toe te passen. Naast de normale adjustments die je nu als brush kunt gebruiken zijn er ook 14 zogenaamde Quick Brushes toegevoegd voor specifieke zaken als het verzwachten van de huid, retoucheren, contrast, reductie van halo’s, ruisreductie, etc.

Brush Curves In

Uit het adjustments menu kies je eerst een bewerking die je wilt toepassen, bijvoorbeeld curves. De bewerking wordt eerst op de hele foto toegepast, zo kun je inschatten wat het effect van de aanpassing is, deze verdwijnt weer in de volgende stap. Druk op het penseel icoon voor “Brush this adjustment in” en je kunt met het penseel op een specifiek gedeelte van de foto de bewerking intekenen. Heb je het effect toegepast op een ongewenst deel van de foto, dan kun je deze ook weer weg halen (‘brush away’).

Aperture helpt bij het intekenen en kan harde randen detecteren (“Detect Edges”) zodat je niet over de rand tekent. De randdetectie is niet altijd perfect, soms blijft er een donkere of lichte lijn achter als je een zwaar effect toepast, je ontkomt er dan niet aan op dat specifieke gedeelte in te zoomen en de aanpassing netjes in te kleuren.

Door adjustments te stapelen kun je meerdere onderdelen van een foto apart bewerken

Een andere mogelijkheid is het stapelen van adjustments. Bij elk gereedschap kun je zeggen ‘Add new…”, dan krijg je een nieuw paneel van dat gereedschap erbij en daarmee kun je andere delen van de foto intekenen met een afwijkend effect. Zo is het mogelijk om het Curves gereedschap voor de lucht een andere instelling te geven dan het curves gereedschap.

Dit maakt het gemis van een digitaal graduated filter (wel aanwezig in Lightroom) ook iets minder erg. Door adjustments te stapelen werk je eigenlijk met lagen, vergelijkbaar met Photoshop, die je met een vinkje ook weer kunt uitschakelen. Het is niet, zoals in Lightroom, mogelijk meerdere bewerkingen tegelijk toe te passen op een ingetekend vlak.

Veel verschillende nieuwe quick brushes

Het werken met brushes gaat erg goed, het intekenen verloopt snel en soepel (1,5 jaar oude iMac 27″ Core2Duo 3.06Ghz, 4GB Ram, NVIDIA GeForce 8800 512MB videokaart, Mac OS X Snow Leopard 10.6.2). Op mijn systeem kan ik makkelijk doorhalen en het effect wordt gelijkmatiger toegepast. Het is helaas niet mogelijk een adjustment een naam te geven zodat je de verschillende varianten van curves uit elkaar kunt houden, maar je kunt wel het vinkje uitzetten om te zien waar de bewerking is toegepast of laten weergeven op welk deel van de foto het effect is toegepast:

Markeer de gedeeltes die met de adjustment brush zijn geraakt

Handig ten opzichte van Lightroom vind ik de functie om met een retoucheer brush te werken. In Lightroom zijn stof correcties, etc. beperkt tot een cirkel, in Aperture kun je over een ‘beschadigd’ deel heen slepen en Aperture probeert dit gedeelte dan te corrigeren. Handig om bijvoorbeeld een tak, stroomkabels of een cluster van stofjes snel uit beeld te poetsen.

In het begin had ik veel problemen met de brushes functie, de Mac liep steeds na enkele bewegingen finaal vast. Nadat ik de computer in 64-bit modus had gestart (6 en 4 vasthouden bij opstarten) heb ik geen problemen meer gehad met deze functionaliteit. Ik kan het niet goed verklaren waarom, want Aperture kan in 64-bit op mijn computer niet gebruik kan maken van extra geheugen, 4GB is het maximum van deze Mac. Ik heb niet meer getest met Aperture 3.0.1 in 32-bit modus, 64-bit bevalt prima.

Nieuwe adjustments

Ik heb het al over de curves functie gehad, dit is een nieuwe adjustment in Aperture 3. Met een curve kun je het contrastverschil in de foto bepalen, links de donkere delen, rechts de lichte delen. Door de grafiek te verslepen kun je de lichte delen lichter of juist donkerder maken en natuurlijk ook de donkere delen.

Vaak wordt de curve in een S-vorm geplaatst, maar dit hoeft niet. Door de curve met een adjustment brush in te tekenen op de foto kun je heel specifiek het lokale contrast in de foto bepalen. Ten opzichte van Lightroom heeft de curve in Aperture ook de mogelijkheid om alleen het rood, groen of blauw kanaal te bewerken in plaats van alle kanalen.

Een andere toevoeging is de chromatische aberatie adjustment (Chromatic Aberration), deze kan rode, blauwe of gele verkleuringen aan de randen weghalen. Chromatische aberratie kom je tegen bij mindere lenzen of in situaties met een erg hoog contrast. Een nuttige toevoeging die we ook uit Lightroom kennen.

Ook nieuw is de Polarize brush, hiermee kun je op selectieve delen van de foto sterkere kleuren en donkere schaduwgebieden inkleuren zonder dat de zwart en wit punten in de foto worden aangetast. Het effect is vergelijkbaar met een fysiek polarisatiefilter, hoewel je hiermee reflecties natuurlijk niet kunt wijzigen.

Helaas zijn de crop & straighten functies nog steeds twee losse functies, ik zou deze graag gecombineerd zien zoals in Lightroom.

Beeldkwaliteit

Ik moet natuurlijk ook iets zeggen over de beeldkwaliteit in vergelijking met Lightroom. Aperture 3 toont meer detail dan Lightroom 2.6 in de voorbeeldfoto, bij de blauwe flessen zijn er net iets meer te zien. Dit is ook in vergelijking met Lightroom 3 beta zo. Aperture maakt het beeld iets lichter en er zit in verhouding met Lightroom meer groen in, waar Lightroom juist meer richting paars gaat. Lightroom 3 is naar mijn idee wel net een tikje scherp in de fijne details, maar dan zoom je al tot 100-200%.

Aperture beeldkwaliteit, onbewerkt op 100%

Lightroom 3 beta beeldkwaliteit, onbewerkt op 100%

Places & Faces

Toen Apple iPhoto ’09 uitbracht kwam deze met een aantal functies die ook in Aperture niet zouden misstaan, Faces & Places.

Met Places kun je je foto’s letterlijk op de kaart zetten. Apple maakt hierbij gebruik van Google Maps, je kunt een wegenkaart, satellietkaart of een hybride kaart van een bepaald gedeelte tonen. Places kan GPS data in de foto’s uitlezen en ze op de juiste plek plaatsen, maar als je geen GPS data in de foto’s hebt zitten, dan kun je ook bijvoorbeeld een foto maken met je iPhone (die wel een GPS mogelijkheid heeft) en deze uitlezen in Aperture. Ik heb dit gedaan toen ik foto’s maakte bij het Paard van Marken, hoewel deze volgens de GPS gegevens in Zaanstad is genomen. De iPhone is af en toe niet helemaal accuraat, dit lijkt geen Aperture probleem.

Places in Aperture

Het is ook mogelijk de foto’s zelf op de kaart te plaatsen, je kunt een stad of land opzoeken en op straatniveau de foto’s plaatsen. Dit doe je door de foto’s uit de selectiebalk naar de plek te slepen, er verschijnt dan een speld op de kaart. De foto wordt ook gemarkeerd met een speld zodat je kunt zien dat deze van een locatie is voorzien. In het Places menu kun je eenvoudig door de landen, steden en plaatsen navigeren waar je bent geweest.

Faces helpt bij het kunnen vinden van dezelfde persoon op meerdere foto’s. Aperture zal bij elke geïmporteerde foto proberen te detecteren of er een gezicht te zien is. Zoja, dan probeert Aperture deze te koppelen aan andere gezichten. In het Faces menu krijg je de gezichten te zien, als Aperture de naam nog niet weet kun je die toevoegen (als je begint met tikken krijg je suggesties van namen uit je adresboek) en bevestigen dat het inderdaad om die persoon gaat. Of je kunt op een foto met gezichten de naam toevoegen.

Gezichtsherkenning met Faces

Veel vroege gebruikers van Aperture 3 melden dat deze functie erg veel van je systeem vergt, als je veel foto’s hebt die je van Aperture 2 over zet, dan doe je er goed aan de Faces optie tijdelijk uit te schakelen en nadat alle foto’s zijn geïmporteerd deze een paar nachten te laten indexeren.

Als test heb ik 9 JPG foto’s uit Lightroom geëxporteerd waarop mijn vader staat, soms alleen het gezicht en soms in een landschap. Vervolgens heb ik de Faces optie ingeschakeld en de automatische detectie een tijdje laten lopen. Op geen van de foto’s werd in eerste instantie een gezicht herkend, ik kreeg wel allerlei foto’s van ramen te zien, een hekwerk, graffiti, boomtakken en een gezicht op een poster in de achtergrond.

Nadat ik de eerste naam had toegewezen aan een foto kwamen er drie foto’s bij die werden herkend. Uiteindelijk heb ik er zelf vier moeten koppelen, de 9e waarop alleen zijn gezicht staat krijg ik niet gekoppeld. Hierna heb ik 9 dezelfde foto’s en 2 nieuwe foto’s geïmporteerd, toen kwam Aperture wel met echte gezichten op de proppen (hoewel het gezicht van oma niet werd herkend).

Faces heeft het soms mis

Deze functie werkt nog niet altijd even betrouwbaar lijkt het, soms wordt een gezicht in de foto niet gezien, maar ik kreeg ook maar één keer de vraag “Is this Pa?” als teken dat een gezicht ook aan een naam werd gekoppeld. Het is verder wel relatief eenvoudig om een gezicht aan te wijzen en aan een foto en te koppelen, maar van de foto’s die ik heb geïmporteerd zijn er zeven recht van voren en daar zou hij een gezicht in moeten herkennen.

Importeren

Het import scherm is behoorlijk gewijzigd, zo is het nu vereenvoudigd en kun je precies bepalen welke elementen je wel en niet op het scherm wilt hebben (bijvoorbeelde wel projectinformatie, geen metadata), kun je meteen een project laten aanmaken, metadata presets aanmaken, meteen backuppen en je kunt zelfs een AppleScript script toepassen voor verdere acties direct bij het importeren.

Zet het importscherm naar je hand

Vreemd genoeg toont Aperture 3 bij de import soms geen .jpg bestanden. Ik kan wel navigeren naar een map op de harde schijf, maar de foto’s zelf worden niet getoond. Door de bestanden naar het Aperture icoon te slepen worden ze wel geïmporteerd, maar dan worden ze in een Untitled Project map gezet zonder de toevoegingen van metadata. Bij een tweede poging toonde Aperture 3 ze wel weer. Dit probleem is in versie 3.0.1 dus nog niet opgelost.

Raw importproces

Fotoboeken

De fotoboek functie van Aperture is altijd populair geweest, de reden waarom ik Aperture op mijn computer heb laten staan. Ook hier heeft Apple weer toevoegingen gedaan. Er zijn twee nieuwe thema’s toegevoegd: Journal en Photo Essay en je kunt nu Extra-Large boeken af laten drukken.

Kaarten zijn nieuw in fotoboeken

Een leuke nieuwe mogelijkheid in de twee nieuwe thema’s is dat je daar een kaart kunt toevoegen. Deze kan de GPS metadata van een foto uitlezen en springt dan naar de locatie waar de foto is genomen. Je kunt de kaart ook in- en uitzoomen om een precieze plaats weer te geven.

Je kunt ook fotoboeken laten maken bij derde partijen

Interessant, zeker voor trouwfotografen, is de ondersteuning voor luxe fotoboeken van derde partijen die je als plug-in kunt toevoegen. Graphistudio, Queensberry, Leather Craftsmen en Couture worden op dit moment ondersteund.

Andere toevoegingen

Aperture is altijd vrij sterk geweest in de organisatie functionaliteit. Shoots zijn standaard onderverdeeld in projecten waarin je snel albums (vergelijkbaar met Collections in Lightroom), fotoboeken, diashows, webpagina’s, etc. kunt toevoegen. Zo heb je alle elementen van een project bij elkaar, waar je in Lightroom allemaal losse elementen krijgt.

Filter op kleurlabels en vlaggen

Nieuw is de mogelijkheid om een vlaggetje of acht kleurlabels toe te voegen aan een foto om het filteren makkelijker te maken. De metadata kant van de zaak is ook verbeterd, zo kun je nu IPTC (metadata standaard) direct in foto’s wegschrijven zonder een trucje te gebruiken met een export, kan Aperture XMP sidecar data (alleen metadata, geen bewerkingen) importeren en exporteren (je kunt je metadata dus meenemen naar Lightroom of van Lightroom naar Aperture) en kun je het focuspunt waarmee je hebt geschoten tonen voor analyse om te zien waarom een foto wel of niet scherp is.

Duidelijker metadata scherm

Foto’s kun je nu vinden op basis van gebruik, zijn ze geëxporteerd, gemailed, geprint of besteld als een print of in een boek. Ook kun je zoeken op foto’s met een audioclip, places, faces, extern aangepaste foto’s, labels, bestandstype, albumnaam of project. Ook handig is de ingebouwde prullenbak waarmee je ten onrechte verwijderde foto’s snel weer terug kunt zetten. Smart Albums kun je nu beperken in scope, zo kun je een Smart Album maken dat alleen voor een specifiek project geldt of voor de gehele Aperture bibliotheek.

Bibliotheken kun je eenvoudig synchroniseren door een Aperture bibliotheek bestand over het Aperture Icoon te slepen. Aperture bekijkt welke foto’s nieuw zijn of wijzigingen ten opzichte van oudere versies. Je kunt ook in het programma van bibliotheek wisselen, alleen als je een oudere bibliotheek wilt openen moet Aperture opnieuw opstarten.

Nieuw is ook de mogelijkheid filmpjes te importeren en deze in een diashow in te voegen. Je kunt een stuk van het filmpje afknippen met de Trim functie. Vervolgens kun je audio (iTunes muziek, met Aperture meegeleverde muziek of zelfs audioclips opgenomen met de camera) aan de diashow toevoegen. Zeker handig als je al tijdens je opdracht een resultaat wilt kunnen laten zien. Met een recente update kunnen ook iTunes en iPod/iPhone deze diashows afspelen, handig als mobiel portfolio.

Ad hoc diashows

Aperture 3 heeft acht thema’s voor de diashows, 6 daarvan zijn afkomstig uit iPhoto ’09, Watercolor Panels en Photo Edges zijn nieuw. Aperture kan automatisch effecten toepassen, zoals bijvoorbeeld het ‘Ken Burns’ effect (langzaam in- of uitzoomen op de foto), maar je kunt ook je eigen instellingen hierop toepassen.

Naast de iPod en iPhone kun je de diashow ook exporteren naar Apple TV en een 720 of 1080 HD video of een custom instelling. De complete presentatie kun je ook als Aperture bibliotheek exporteren, zodat iemand anders met Aperture de diashow kan bekijken of wijzigen.

Een programma is niet compleet zonder integratie met websites, in Aperture 3 kun je eenvoudig publiceren naar Facebook, Flickr, MobileMe of e-mail.

Op dit moment werken veel plug-ins nog niet als je in 64-bit Aperture werkt. Plug-in bouwers zijn door Apple verrast en hebben geen kans gehad zich voor te bereiden op het uitkomen van Aperture 3. Als je een plug-in wilt gebruiken moet je terugschakelen naar 32-bit modus totdat de makers een nieuwe versie hebben uitgebracht.

Conclusie

In het begin had ik veel problemen Aperture 3 aan de praat te krijgen op mijn Mac. Zodra ik een aantal lokale bewerkingen had gedaan liep de computer vast. Ik was er bijna klaar mee toen ik de suggestie kreeg om het programma eens in 64-bit modus te gebruiken. Dit bleek de juiste formule, vanaf het moment dat ik in 64-bit Snow Leopard draai heb ik geen grote problemen meer gehad met bewerkingen.

Ondanks de genoemde problemen is Aperture 3 een grote sprong voorwaarts, eindelijk is een aantal opties die al langere tijd in Lightroom aanwezig waren toegevoegd en er is verder gebouwd op de mogelijkheden die Apple in iPhoto ’09 heeft geïntroduceerd. Ten opzichte van Lightroom is het programma eleganter uitgevoerd, het ziet er allemaal wat strakker uit. Dat zijn we natuurlijk ook van Apple gewend.

De grote formaat foto’s laden bij mij iets langzamer dan in Lightroom, Aperture laat iets vaker een processing icoontje zien, dit komt ook omdat de standaard preview op 1/2 grootte is. Aperture 3 is nog steeds niet een echt bloedsnel pakket, ondanks dat de Aperture 3 database opnieuw is opgezet.

Waarschijnlijk zoekt Apple iets meer de grenzen van de hardware op dan Adobe, misschien begrijpelijk als je bedenkt dat ze voornamelijk computer hardware verkopen en graag nieuwe technologie gebruiken. Gelukkig kun je in de Preview (P) modus razendsnel door foto’s heen navigeren (ook al aanwezig in Aperture 2), hij maakt dan alleen gebruik van de ingebouwde previews.

Ik mis nog de Lightroom functies voor het toepassen van een graduated filter, het toewijzen van een camera profile (snel je RAW foto op het voorbeeld van het LCD scherm laten lijken) en ook voor het snel (en visueel!) terug kunnen stappen in de geschiedenis. Places vind ik een hele goede toevoeging, die zou ik ook graag in Lightroom zien (GPS is daar beperkt tot het tonen van één foto in Google Maps in een browser). Faces ben ik nog niet van overtuigd, die sloeg de plank in mijn tests geregeld mis.

Zou ik met Aperture 3 kunnen gaan werken? Ik denk het wel, de nieuwe functionaliteit is goed uitgevoerd en na patch 3.0.1 is het aantal problemen behoorlijk teruggelopen waardoor het een betrouwbare tool is geworden. De performance valt mee, de brush adjustments lopen erg lekker, de bibliotheek is iets langzamer dan Lightroom naar mijn idee. Welk pakket je prefereert, Aperture of Lightroom, hangt met name af van welk pakket je je lekker bij voelt. Als je een Mac hebt tenminste, want er is geen PC versie.

Tegen Apple spreekt het feit dat ze vaak relatief lang wachten met het uitbrengen van nieuwe RAW profielen, belangrijk als je vaak nieuwe camera’s koopt, dat er complete stilte is over nieuwe versies en dat het bedrijf minder open is over nieuwe ontwikkelingen. Dit heeft ook nadelen voor partijen die met Aperture willen koppelen, de overschakeling naar 64-bit was een complete verrassing voor plug-in bouwers waardoor het waarschijnlijk langer dan nodig duurt voordat plug-ins naar versie 3 zijn omgeschreven.

Mijn probleem is sowieso dat ik op dit moment ruim 35000 foto’s in een Lightroom bibliotheek heb zitten, waarvan er ruim 20% zijn bewerkt. Helaas is er geen standaard voor dit soort bewerkingen en kun je niet eenvoudig foto’s overzetten van het ene in het andere pakket zonder dat er ook aanpassingen worden gedaan aan de bewerking. Daarnaast heb ik geen Mac laptop, ik kan Aperture daarop dus niet gebruiken, waarbij ik met Lightroom op zowel Mac als PC mijn bibliotheek kan beheren. Het is wat mij betreft ook wachten op de definitieve functionaliteit die Lightroom 3 gaat bieden.

Goed te zien dat Apple met Aperture 3 de handschoen weer heeft opgepakt en nog steeds een concurrent voor Lightroom kan vormen. Wel moet mij nog even van het hart dat ik het idee heb dat Apple Aperture 3 niet goed heeft getest voordat het werd uitgebracht. Het feit dat er binnen een paar weken een 3.0.1 patch nodig was die heel veel functionaliteit raakt zegt genoeg. Het zou beter zijn geweest als Apple nog een paar weken had gewacht en had doorgetest, het is niet alsof ze een publiek aangekondigde release datum hoefden te halen… Als je Aperture aanschaft, vergeet niet om voordat je je bibliotheek gaat overzetten of opbouwen deze nieuwe patch er meteen bij te installeren.

Is Aperture het geschikte pakket voor jou? Dat kun je zelf uitproberen door op de Apple site de 30 dagen demo aan te vragen. Aperture kost nieuw € 199, bestaande gebruikers kunnen upgraden voor € 99. Bekijk ook dit overzicht van alle nieuwe functies.