Aan het begin van de vorige eeuw bedacht Oskar Barnack dat het filmformaat voor zijn nieuwe Leitz Camera (Leica) 36x24mm moest worden, dubbel de 11×8 film standaard van die tijd. De beeldverhouding 3:2 (3x12mm breed, 2x12mm hoog) die daaruit ontstond heeft ruim 100 jaar stand gehouden, tot de dag van vandaag.
Of de derdenregel verhouding en de gouden ratio een rol gespeeld heeft bij zijn keuze is mij niet bekend, maar dat deze beeldverhouding zo populair is gebleven heeft er waarschijnlijk wel mee te maken dat in de 3:2 beeldverhouding de derdenregel goed kan worden toegepast.
De opmars van de digitale compactcamera heeft er toe geleid dat ook de 4:3 beeldverhouding populair is geworden. Hoewel, populair, je kunt je afvragen in hoeverre de beeldverhouding een bewuste keuze van de fotograaf is, meestal wordt het voor een feit aangenomen.
De foto verandert als de beeldverhouding verandert; 3:2, 4:5, 950×443
Veel mensen hebben de neiging om vast te houden aan de 3:2 of 4:3 verhouding, maar nergens staat geschreven dat je je hier ook aan moet houden. In principe ben je in digitale fotografie vrij te kiezen voor elke beeldverhouding die je maar wenst als dit de compositie van de foto ten goede komt.
Het kan geen kwaad eens na te denken over de beeldverhouding waarin je fotografeert. De beeldverhouding van de foto bepaalt namelijk heel sterk hoe je de compositie van de foto maakt. De beeldverhouding dicteert waar de objecten ten opzichte van elkaar worden geplaatst om een aangename, gebalanceerde of dynamische compositie te maken.
In alle gevallen kun je bijvoorbeeld de derdenregel aanhouden om de compositie te maken, maar de uiteindelijke compositie zal verschillen afhankelijk van de beeldverhouding. Misschien dat een element van de foto wel sterker wordt dan de andere elementen of juist de compositie meer in balans brengt.
Canon EOS 5DmkII, 200mm, 1/400s op f/4, ISO 800 –
Op 1:1 verhouding is de bloem het centrale aandachtspunt
Maar ook de oorspronkelijke 3:2 verhouding met de plant op 1/3e links bovenin
volgens de derdenregel is niet verkeerd
Door te experimenteren met beeldverhoudingen kom je soms tot verrassende resultaten. Misschien werkt 1:1 wel heel goed voor die symmetrische macro foto van een bloem of kun je pas echt de grootte van het landschap laten zien op smal en langgerekt 16×7 panorama formaat.
Canon EOS 5D, 58mm, 1/25s op f/22 – voor weblog bijgesneden naar 950x443pixels
Canon EOS 5D, 24mm, 1/200s op f/7.1 – voor weblog bijgesneden naar 950x443pixels
In de loop van de tijd heb ik ‘leren zien’ in de standaard 3:2 verhouding van een spiegelreflexcamera (er zijn er die beargumenteren dat 3:2 niet een natuurlijke verhouding is en mensen moeten leren te zien in die verhouding) en werk ik er altijd aan dat mijn composities in die 3:2 verhouding passen.
Tot een recente workshop van Bruce Percy in Schotland heb ik er eigenlijk nooit bij stilgestaan dat er ook andere verhoudingen zijn, die in sommige gevallen misschien wel beter geschikt zijn.
Bij de landschapsfoto’s die we bespraken tijdens de workshop kwam erg vaak naar voren dat het beeld er ‘prettiger’ uit zag in 5:4 verhouding dan in 3:2 verhouding. Zeker als het beeld verticaal werd genomen lijkt het beeld in 3:2 verhouding ‘dunner’ en naar verhouding langgerekt te zijn. Ook worden de losse elementen dichter bij elkaar geplaatst waardoor de onderlinge relatie beter zichtbaar is.
De 3:2 originele foto’s
De 5:4 bijgesneden foto’s, iets compacter en de elementen lijken dichter bij elkaar te liggen, composities iets verschoven om derdenregel opnieuw toe te passen
Een 3:2 verhouding kan er soms ook toe leiden dat de verschillende elementen waaruit het beeld is opgebouwd zo ver uit elkaar staan dat uit de ene foto makkelijk twee hele verschillende foto’s te maken zijn. De verschillende elementen vormen niet één geheel. Als de elementen wel dichter bij elkaar staan blijft er vaak veel ruimte over aan de boven- of onderkant die niets of minder aan de foto toevoegt.
Het effect van losstaande elementen is met name zichtbaar bij groothoekfoto’s die genomen zijn met een ultra groothoeklens. Die hebben de neiging het beeld uit elkaar te trekken waardoor de compositie te ruimtelijk wordt en onder druk komt te staan.
De foto bestaat eigenlijk uit twee losse foto’s, er zit weinig connectie tussen de rotsen onderin en de vuurtoren bovenin waardoor de ogen niet goed door het beeld worden geleid
Dit zie je soms bij foto’s waarbij er gebruik wordt gemaakt van een rots in de voorgrond en een interessante object verderop in de foto. Er is altijd geleerd dat een rots die een richting op wijst het oog de foto in leidt, maar als de rots te ver naar beneden staat in de compositie en het object te hoog, dan gaat dit effect verloren. In dat geval moet je op zoek naar een element in het midden van het beeld dat beide losse elementen met elkaar kan verbinden.
Voor andere foto’s werkt de 5:4 verhouding juist weer helemaal niet. Er is niet één juiste beeldverhouding, je onderwerp kan net zo goed de beeldverhouding dicteren. Wat in een landschap werkt, hoeft niet te werken voor een portretfoto of in architectuur.
Onderstaande foto werkt niet in de 5:4 verhouding. Had ik 5:4 in gedachten gehad dan had ik mogelijk het onderstaande resultaat ook in die verhouding kunnen bereiken door van verder weg te fotograferen, maar door het 3:2 kader volledig te vullen werkt die beeldverhouding hier prima. Het ‘langgerekte’ beeld lijkt de S juist te versterken.
Links 3:2, rechts 5:4, de linker foto is voor mij meer geslaagd
doordat de S completer in beeld is
De verschillende beeldverhouding geven ook een andere stijl aan de foto mee. De 3:2 verhouding, eventueel gecombineerd met een ultragroothoeklens, is een moderne vorm van landschapscomposities maken, het beeld krijgt een meer bioscoopfilm uiterlijk. Een meer klassiek landschap zal het waarschijnlijk beter doen in 5:4 of 6:7 verhouding.
Het gaat me er niet om dat nu iedereen al zijn foto’s in 5:4 verhouding moet gaan bijsnijden. Het gaat er om dat je je niet afsluit voor de mogelijkheden en bereid bent te experimenteren om de beste compositie te bereiken. En dat kan soms ook door het kader te wijzigen en hiermee de compositie aan te passen.
In eerste instantie zal het er misschien vreemd uit zien, maar een recent experiment in het Pinksterweekend wees bij mij uit dat heel veel foto’s er zeker niet slechter van worden als je de kadering wijzigt.
In een volgend artikel zal ik bespreken hoe je de compositie van een foto kunt verbeteren door deze bij te snijden.
Goed om hier eens op te wijzen. Onlangs heb ik nog een foto gemaakt die door een ‘afwijkende’ verhouding vele malen sterker werd.
Welke verhouding er wordt gekozen maakt eigenlijk niets uit, als de onderlinge verhouding maar klopt. Je zult je dus ook altijd door je onderwerp moeten laten leiden, kijk wat het onderwerp verdient. Ook de beeldverhouding is een instrument voor een goede foto.
Prettig artikel weer Kenneth!
Ik heb een SLR en een compact-camera.
De een dus standaard 2×3, de andere 3×4
Hoewel veel camera’s tegenwoordig een instelling hebben, om de opname in afwijkend formaat te maken, doe ik dat over het algemeen niet. Ik gebruik het volledige sensor formaat, en ‘crop’ achteraf de foto.
Vaak kom ik ongewild op 5 x 4 uit.
Ik zal ook wat vaker experimenteren, met de andere formaten die Aperture meelevert (o.a. 5×7, 16×9, 1×1)
Dr.Kenneth,
het is steeds een genoegen Uw artiekels te lezen, ook ditmaal.
Ik ben, er 80 en zal nooit de tijd hebben om nog alles te leren.
Prettig om steeds Uw kennis te mogen delen.
Maurice
Bedankt weer voor de tips m.b.t. verhoudingen. Eg interessant weer.
Ik kijk altijd uit naar je tips. Ze zijn erg leerzaam voor me.
Groet,
Marga
Hoi Kenneth,
Bere goed artikel!! Korte vraag, doe je dan in lightroom gewoon ook die verhouding 5×4 toepassen? Of….??
//dave
Bedankt Dave. Ja, ik kies in het crop menu (R) één van de beschikbare verhoudingen en als ik wil experimenteren kan ik ook zelf een verhouding intikken of het slotje uit zetten zodat ik vrij de crop lijnen kan verplaatsen. Soms kies ik voor het bewerken de crop, een andere keer is het een experiment achteraf en maak ik een virtual copy om ze te kunnen vergelijken. Al mijn bronmateriaal is 3:2 verhouding.
Beste Kenneth,
Ik fotografeer al ruim 40 jaar met spiegelreflexcamera’s. Thans net als jij met een D5 Mark II. Ruim een jaar ontvang ik je fotografietips. Ik heb bewondering voor je tips die steeds weer de moeite waard zijn en ook voor je prettige en correcte taalgebruik. Ga op dezelfde voet verder zou ik zeggen.
Vraag: ik heb de neiging om mijn digitale opnames op steeds een heel verschillend formaat bij te snijden. Kan dat in sommige situaties, bijvoorbeeld bij het samenstellen van een fotoboek, ook een nadeel zijn?
Kan instelling op 2:3 ook beeld vertekening opleveren?
Heb de laatste vakantie deze instelling gebruikt en bijna alle mensen lijken kleiner en breder.
Hoe kan dat?
met dank,
Maria
Hoi Maria,
Ik denk dat je bedoelt in nabewerking? Het klinkt alsof de camera 4:3 beelden maakt die naar 2:3 zijn omgezet, in plaats van dat er een uitsnijding is gemaakt in het beeld zelf in het 2:3 formaat. Als je bijsnijdt in dit formaat zouden er randen weg moeten vallen in plaats van dat de complete foto een heel andere verhouding krijgt.
Hoi Wim, als foto’s verschillende formaten hebben kan dat een nadeel zijn voor de eenheid in het fotoboek, maar als je bijvoorbeeld één foto per pagina plaatst zal het minder opvallen en misschien wel de beste uitsnede voor de foto zijn.
Beste Kenneth,
Nu een klein jaar geleden ben ik de gelukkige eigenaar van een Nikon D90 geworden. Gelijktijdig heb ik me aangemeld bij deze site. Was een strak plan. Ik was al wel wat bekent met fotograferen. Maar allemaal in het analoge tijdperk. Ik wil daarom een bedankje plaatsen voor alle fantastische tips en lessen die ik al heb mogen bekijken. Ik ben natuurlijk nog maar een starter op digitaal gebied, maar heb al veel mooie plaatjes op mijn werk kunnen gebruiken in een bedrijfsnieuwsblad. Vaak met de fijne opmerkingen “hoe heb je dat gedaan”. Dus nogmaals voor de site en alles / iedereen die er aan bijdraagt, top………..
Als ik nauwelijks nabewerk, kan ik dan het beste mijn compactcamera standaard op 3:2 zetten?
Bedankt!
Vanuit de gewenning met het 16:9 formaat die veel wordt toegepast, heb ik onlangs een eigen onderzoekje gestart om los van de verhoudingen eens te kijken wat nou het meeste kijkplezier oplevert.
Op verschillende foto’s heb ik een crop toegepast zonder op de verhouding te letten, puur vanuit het kijkgemak de afbeelding beoordeeld. Vreemd genoeg kwam ik hierbij uit op een verhouding die niet voor de hand ligt maar voor mij wel logisch is.
Een 3:2 verhouding vind ik over het algemeen mooi, maar mis vaak in de breedte ruimte, onbewust kwam ik op een gemiddelde verhouding uit van 3,25:2.
Vooral als je op het internet werkt met fotogalerijen en je een compromis moet sluiten tussen een verzorgde galerij met dezelfde verhoudingen en kijkgenot van de afbeelding is voor mij 3,25:2 een perfecte verhouding in zowel de staande als liggende uitvoering.