Je camera wil dat je middelmatige foto’s neemt. Sympathieker gezegd, de camera lichtmeter is zo ingesteld dat een gemiddelde foto altijd 18% grijs gereflecteerd licht bevat. De mogelijkheid om een belichtingscompensatie in te stellen is één van de eenvoudigste methoden om een creatieve invloed uit te oefenen op een foto en betere resultaten te bereiken.
Elke kleur heeft zijn eigen grijswaarde, een rode auto kan 10% grijs zijn, de blauwe lucht 7% grijs, de trouwjurk 2% grijs en het pak van de bruidegom is 80% grijs. In heel veel gevallen komt de som (grijswaarde in de kleur en hoeveel van het beeld wordt ingenomen) van het gereflecteerde licht van al deze grijswaarden uit op 18%, een neutrale foto.
Neemt zwart of wit een groot deel van de foto in, dan zul je merken dat de camera de belichting niet optimaal instelt, maar het wit of zwart meer naar grijs laat lopen door een kortere of langere sluitertijd voor te stellen. In dat geval is het noodzakelijk de camera bij te sturen, maar je kunt de belichtingscompensatie ook in andere omstandigheden gebruiken, bijvoorbeeld om een achtergrond witter te maken of een spannende sfeer te maken door het beeld donkerder te maken.
Canon EOS 5DmkII, 105mm, 1/200s op f/4, ISO 200, 1 stop overbelicht om
te voorkomen dat het gezicht door tegenlicht te donker werd
Het komt er op neer dat je de sluiterknop indrukt en de camera een belichting laat voorstellen. Op basis van ervaring of door een testfoto te maken stel je waar nodig compensatie in. Hoe je dit bij jouw camera doet kun je in de handleiding vinden, vaak onder de term “EV” (Exposure Compensation), AEB of belichtingscompensatie. Bij de meeste camera’s kun je gebruik maken van belichtingscompensatie in een prioriteitsstand zoals diafragma- of sluitertijdvoorkeur of in P(rogramma) modus, het is dus niet noodzakelijk in de M stand te fotograferen.
De belichtingsmeter, bovenop je camera,
in de zoeker en het LCD scherm achterop je camera
Op de getekende schaal van de lichtmeter op de camera stel je de belichting van 0 naar +2, +1, -1 of -2 afhankelijk van het effect en de hoeveel compensatie je wilt (de meeste camera’s kun je ook zo instellen dat de stappen per 1/3e gaan). Hoe meer naar links (van 0 naar -2), hoe donkerder het beeld, hoe meer naar rechts (van 0 naar +2) hoe lichter het beeld. Heb je een witte jurk in beeld en stelt de camera eigenlijk een te korte sluitertijd voor om naar 18% grijs te gaan, dan kun je met +1 of +2 extra licht toevoegen om toch weer een witte jurk in beeld te krijgen. Hetzelfde geldt voor de zwarte broek van de bruidegom die je bijvoorbeeld op -1 kunt fotograferen om meer echt zwart te krijgen.
De compensatie komt met een prijs (zoals in bijna alles met fotografie is het een compromis), hoe lichter je het beeld maakt, hoe langer de sluitertijd wordt en hoe meer kans je loopt dat je bewegingsonscherpte krijgt doordat de sluitertijd te lang wordt om de camera nog in de hand te houden. Ook kun je te veel compensatie instellen en kunnen delen van het beeld overbelicht raken. Dit kan soms ook een bewuste creatieve keuze zijn, een gedeeltelijk overbelichte foto wordt ‘high key’ genoemd.
Een grijze dag is ideaal om een witte achtergrond te krijgen door over te belichten,
de lucht is de achtergrond en een stop overbelicht
Maak je het beeld donkerder en besluit je in de nabewerking dat deze toch iets lichter moet worden, dan loop je het risico dat je meer ruis (spikkels) gaat zien in de foto. Ook kan het beeld te donker worden, waardoor de fijne details in de donkerste delen verdwijnen. Dit kan soms ook een creatieve keuze zijn, zwart is mysterieus en kan veel spanning aan een foto toevoegen. Je oog mag zelf de details invullen.
Canon EOS 5DmkII, 67mm, 1/40s op f/4, ISO 1600,
1.5 stop onderbelicht, beeldstabilisatie op lens
Belichtingscompensatie helpt niet alleen om een bepaalde sfeer neer te zetten, maar kan je ook helpen net wel die sluitertijd te bereiken die je nodig hebt voor een scherp resultaat. Met ISO 1600 en f/4 was de sluitertijd nog niet snel genoeg voor een scherp resultaat op 67mm (1/70s of 1/100s is ideaal in dat geval), door 1,5 stop onder te belichten (snellere sluitertijd = minder licht op het beeld) kwam er in bovenstaand geval een sluitertijd van 1/40s uit.
Je kunt zien of je foto compensatie nodig heeft door het histogram (de belichtingsgrafiek) te bestuderen. Aan de hand van de grafiek kun je zien hoeveel compensatie je nodig hebt, maar je kunt ook verschillende belichtingen proberen om het effect te beoordelen. Soms is -1/3 net niet genoeg en lukt het beter met -2/3 of -2. Heb je op je camera de mogelijkheden de witte delen te laten knipperen stel dit dan in zodat je goed kunt zien of een deel van de foto overbelicht is.
Probeer het maar eens, neem vijf foto’s met belichtingscompensatie. Eentje op -2, eentje op -1, eentje op de voorgestelde belichting, eentje op +1 en +2. Wat is het verschil in beelden en is de belichting op 0 ook de beste belichting voor die situatie? Probeer situaties te vinden waarin een groot verschil is te zien tussen lichte en donkere delen om het effect goed te kunnen beoordelen.
Heel erg bedankt hiervoor!
Alle artikelen hebben me zo veel geholpen en vindt het allemaal zeer interessant om te lezen!
Interessant artikel Kenneth. Duidelijke taal.Ga het zeker binnenkort eens proberen. Dank je wel voor al je info.
Ik gebruik het heel veel! Heel duidelijk uitgelegd, goed artikel!
Goed verhaal, zoals altijd, maar ik begrijp dit keer een onderdeel niet. Je schrijft dat belichtingscompensatie kan helpen om een sluitertijd te bereiken die je nodig hebt voor een scherp resultaat. In het voorbeeld wordt de sluitertijd in dat geval verlaagd van 1/70s of 1/100s naar 1/40s. Ik begrijp niet waarom de sluitertijd omlaag moet naar 1/40s om een scherp resultaat te bereiken, als de sluitertijd niet snel genoeg zou zijn.
Sorry, ik bedoel dat de sluitertijd nog langzamer zou zijn dan 1/40s. Eigenlijk is 1/100s met een crop camera of 1/70s met een full-frame camera benodigd voor een scherp resultaat op 67mm, maar door de beeldstabilisatie werkte 1/40s ook en dan kon ik bereiken door iets onder te belichten (= minder licht = snellere sluitertijd).
Heel duidelijk en vooral omdat ik een powershot g9 heb en die beschikt ook over deze funtie .
Lekker uitproberen dus !.
Kost niks en vult je hobbytijd lekker op met dit oerhollandse weer.
Groetjes E.Idema.
Als je weinig tijd hebt om alle belichtingscompensaties uit te proberen kan je toch ook de bracketing functie van je camera gebruiken?
Beste Kenneth en allemaal,
Ik denk toch dat ik het met je antwoord niet helemaal eens ben v.w.b. je slujitertijdadvies met crop. M.i. maakt de crop helemaal niet uit m.b.t. de sluitertijd en geldt ook voor een crop de vuistregel 1/brandpuntsafstand. Immers de brandpuntsafstand wijzigt niet door de crop. De brandpuntsafstand wordt bepaald door het objectief gemaakt door de fabrikant en de crop is alleen een uitsnede van een vol beeld. Bewegingsonscherpte wordt niet vergroot door een crop uitgaande van dezelfde afstand tot het te fotograferen object in vergelijking met een volbeeld.
Veel te goeder naam en faam bekendstaande professionele fotografen maken m.i. dezelfde vergissing. Een deel van de fotografen bevestigt mij mijn zienswijze als ik daarom vraag en een ander deel reageert niet. Ik heb echter nooit een negatieve reaktie gekregen of liever een tegen uitleg.
Mijn mening ruil ik graag voor een betere en dan liefst een met een duidelijke motivatie.
Door je stabilisatie kan je inderdaad met een langere sluitertijd toe in jouw voorbeeld tot mogelijk wel 1/8 sec (hoewel me dit wel wat lang overkomt). Nood breekt wet.
Veel fotografeer plezier en groeten,
Alex.
Beste Kenneth,
Zonder overdrijven heb je mijn fotowereld een stuk rijker
gemaakt. Kijk altijd uit naar een mail van jou.
Bedankt hiervoor, ik blijf je volgen.
Hendrik Reijmers
Dat je door onderbelichting een scherpere tijd, die (net) voldoende is om uit de hand te fotograferen, kunt bereiken is een eye-opener. Ga ik zeker benutten.
Karin Plantinga
Beste Kenneth,
Ik ben een beginnende hobby-fotograaf en lees met genoegen je leerzame artikelen. M.b.t. belichtingscompensatie heb ik een vraag: In je artikel stel je dat belichtingscompensatie invloed heeft op je sluitertijd. Nu ga ik er van uit dat dit geldt wanneer je in AV-modus (Canon) fotografeert. En dat de camera juist middels de F-waarde compenseert wanneer je de TV-modus gebruikt.
Kan het echter ook zijn dat de camera niet de sluitertijd maar de iso-waarde aanpast in AV-modus? Ik heb namelijk wat geëxperimenteerd met mijn Canon eos 550D. En hoewel de foto’s wel degelijk donkerder zijn bij -2 zijn de F-waarden en sluitertijd gelijk! betekend dit dat ik belichtingscompensatie moet gebruiken enkel wanneer ik een vaste iso-waarde instel (geen auto)?
Vriendelijk bedankt voor je antwoord en nogmaals dank voor je heldere tips!
Patrick Beks
Hoi Patrick, ja, dat bedoel ik inderdaad :)
Ik denk dat de camera dan op Auto ISO staat en bij de juiste belichting (volgens de lichtmeter) een hogere ISO dan ISO 100 heeft gekozen? Als je dan 2 stops compenseert kiest de camera er blijkbaar voor eerst de ISO te verlagen.
Ik houd eigenlijk zelf liever altijd ISO 100 aan, tenzij het echt niet anders kan, en heb Auto ISO uitgeschakeld. staan.
Beste Patrick,
Als ik je vraag goed begrijp dan kan je je wens realiseren door: de camera in stand M(anual) te zetten en auto ISO. Zelf kan je dan je gewenste waarde voor diafragma en tijd instellen.
Veel succes,
Alex.
Ik gebruik belichtingscompensatie vooral bij concerten, om uit de hand een aanvaardbare sluitertijd te krijgen. 1 stop onderbelichten maakt het verschil tussen 1/50e (vuilbak) en 1/100e sec (scherp). Ok, de foto is wel donkerder, maar scherper en komt meer met de realiteit overeen.
Een fotoshoot van een zwarte hond in de schaduw van een bos heeft ook onderbelichting nodig, om meer detail in t zwart te krijgen. Een witte meeuw tegen een lichte hemel heeft overbelichting nodig, net zoals een sneeuwlandschap…
Beste,
Ik probeer bij de M( Manual ) mode belicht compensatie zelf – of + doen maar lukt niet. Kunt u misschien hiervoor mij helpen.
Beste Yilma,
Ben bang dat men je geen duidelijk antwoord zo snel kan geven. Reden de verstrekte informatie is vrij summier. Advies geef volgende keer bij je vraag meer informatie welke camera etc etc.
Bij de meeste camera’s is dit in niet in te stellen als je Manual fotografeert. Op moment dat jij bijvoorbeeld de sluitertijd aanpast dan zul je de meter van de belichtingscompensatie zien bewegen. Bij mijn 5D III kan ik de belichtingencompensatie niet instellen en dat is ook normaal. Dit doe je nu alles handmatig met het diafragma, sluitertijd en ISO. Op mijn Fuji kan dit dan wel weer, maar deze heeft de sluitertijd in hele stops staan. Dan zou ik bijvoorbeeld kunnen compenseren met de belichtingscompensatie.
Je hebt bijvoorbeeld je camera op diafragma f/7.1 en sluitertijd 1/60 seconde en ISO op 100 staan. En streepje van belichtingscompensatie staat in het midden. En je wilt onder belichten dan kun je het diafragma en sluitertijd aanpassen. Bij overbelichten heb je ook nog eens de optie om dit te doen met de ISO. (mits ISO 100 je laagste stand is) ;-)
Advies lees het onderdeel hier op de site over de belichtingsdriehoek eens op je gemak door.
Beste Daan,
Ten eerste heel erg bedankt voor je snel antwoord. Je heb helemal gelijk omdat ik ook een Mark III heb. Bij deze camera is niet mogelijk dus. Als je P Av of Tv stand fotografeert is mogelijk maar bij M niet. Ik dacht dat ik iets verkeert doet maar het is niet zo begreep ik.Heel erg bedankt voor informatie !
Mvg
Yilmaz
Hallo Kenneth we hebben al langen tijd niks meer van je gehoord komt er nog wat nieuws op de site bv dank Kees