Composities met kleur

Kleur is een enorm belangrijk compositie element in je foto’s. Kleur kan een emotionele reactie van de kijker uitlokken en voegt een visuele impact toe aan de foto. Kleuren zijn diepgeworteld in de visuele cultuur.

Met kleur grijp je de aandacht van de kijker, felle kleuren doen het altijd goed. Het is niet voor niets dat foto’s van felgekleurde bloemen en zonsondergangen het altijd goed doen. Kleur is dan eigenlijk meer het onderwerp van de foto dan de objecten die je fotografeert.

Canon EOS 5DmkII, 73mm, 1/125s op f/4, ISO 1600

Maar een andere belangrijke functie van kleur in je compositie is om een sfeergevoel mee te geven door middel van het kleurgebruik en dan kan kleur juist heel subtiel worden ingezet.

Door aandacht te besteden aan deze twee functies van kleur in je composities stijgt je foto boven de middenmoot uit. Dit is deel twee uit de serie over composities.

Eigenschappen van kleur

Kleur heeft een aantal eigenschappen die van belang zijn voor het beoordelen van de toepassing. Deze termen zie je ook terug in fotobewerkingsapplicaties.

Hue geeft de kleuren van het kleurenspectrum aan. De kleuren kunnen worden gerangschikt in een wat we een kleurwiel noemen. Vaak hebben we het over rood, oranje, geel, groen, blauw, indigo en violet, maar tussen al deze hoofdkleuren zitten ontelbare kleurtinten.

De kleurverzadiging geeft aan hoeveel kleur er aanwezig is. Een kleur met 0 verzadiging is zwart, wit of grijs zonder kleur. Een hoge kleurverzadiging heeft geen menging van puur zwart, puur wit of gris. Tussen deze twee uitersten zitten de tinten of tonen van een kleur. Als je bijvoorbeeld wit toevoegt aan puur rood krijg je roze, een roodtint.

Licht geeft aan waar de tint of toon van een kleur zit tussen de twee uitersten van zwart en wit. Het beschrijft hoe goed het object het licht reflecteert dat er op valt en dat bepaalt mede hoe hard of zacht de kleur wordt.

Bovengenoemde eigenschappen worden in fotobewerkingsprogramma’s vaak als HSB aangeduid. Daarnaast heb je ook kleurmodellen als RGB (mix tussen rood, groen en blauw) en CMYK (veel gebruikt bij drukkers) om kleuren in fotobewerkingsprogramma’s te bewerken.

Licht

Licht is voor kleur enorm belangrijk. Behalve de zon, vuur en lampen die zelf licht geven, reflecteren andere objecten alleen het licht. Als licht een object raakt worden bepaalde lichtgolven wel en andere lichtgolven niet geabsorbeerd. Dit bepaalt de kleur van een object. Als iets er rood uit ziet wordt meer rood licht gereflecteerd en ander licht geabsorbeerd. Alleen zwarte objecten absorberen al het licht (hoewel niet echt al het licht, anders zou het een zwart gat vormen) en wit reflecteert alle kleuren gelijkmatig.

Ook de hoek waarin het licht binnenvalt bepaalt de kleur. Als de zon nog onder de horizon is, wordt het landschap gekleurd met zacht blauw licht. Net boven de horizon heeft het licht een goudgeel effect en ongeveer een uur later gaat het licht meer naar wit/daglicht neutraal.

Kleurverzadiging

Kleur gebruiken om de aandacht te trekken is vaak behoorlijk eenvoudig te realiseren. Ga op zoek naar een intense of verzadigde kleur. Dit soort kleuren grijpt de aandacht van de kijker en legt de focus op het gebied met kleur. Gaat het oog toch over de foto zwerven, dan heeft kleur de kracht het oog opnieuw aan te trekken.

Canon EOS 5D, 28mm, 1/320s op f/13, ISO 100

Rood en geel hebben de eigenschap dat ze snel de aandacht van het oog trekken, koelere kleuren hebben dat minder. Als je ergens in de achtergrond een verkeersbord hebt opgenomen in de compositie zul je merken dat je oog er snel naar toe wordt getrokken. Als je rood bloed ziet geeft dit altijd een alarmerend effect, zo zijn mensen geprogrammeerd. Niet zo gek dat rood de kleur voor waarschuwingen is.

Sfeer zetten met warme en koude kleuren

Een subtielere manier om kleur te gebruiken – maar zeker niet minder krachtig – is om kleur in te zetten om de sfeer te bepalen.

Als kleur wordt toegepast om de sfeer te bepalen is het vaak duidelijk merkbaar. Het is bijvoorbeeld niet voor niets dat vakantiebestemmingen vaak tijdens zonsopkomst of zonsondergang worden gefotografeerd. Het warm gekleurde licht geeft een warme sfeer aan de locatie, een plek om graag naartoe te gaan.

Is de zon eenmaal onder gegaan en verdwijnen de kleuren uit de lucht, dan wordt de sfeer veel koeler. Blauwe en andere donkere kleuren overheersen. Gecombineerd met het warme licht van een kaars of kunstlicht kan dan een heel effectief contrast bieden.

Onderstaande foto’s zijn genomen bij ongeveer gelijke temperatuur (k-k-k-koud), maar toch heeft de onderste foto een veel warmere sfeer dan de bovenste foto.

Koele tonen in Waterland

Warme tonen in Almere

Soms is het kleurgebruik subtieler, de kijker heeft dan niet direct door dat het kleurgebruik een reactie oproept. Deze manier van kleurgebruik mag dan subtieler zijn, maar is niet minder krachtig. De fotograaf heeft de macht de reactie van de kijker te sturen zonder dat de kijker door heeft wat de reden is waarom hij/zij zo reageert.

Dat kleuren warm en koud worden ervaren komt door onze associatie met natuurlijke elementen. Rood, geel en oranje worden als warm gezien, waar blauw, groen en violet als koele kleuren worden gezien. Maar dit is relatief, geel/groen kan juist koel zijn naast rood en oranje, maar is warm naast blauw-violet.

Als fotograaf kun je dus met kleuren spelen om maximaal contrast te bereiken. Zijn het kleuren die contrasteren (denk aan tegen over elkaar staan in de kleurcirkel: geel-paars, rood-groen en blauw-oranje) dan versterken ze elkaar meer.

Het paars en bruin vormen een contrast – Canon EOS 5DmkII, 200mm, 1/125s op f/8, ISO 800

Maar me kleur kun je ook perspectief meegeven. Koele kleuren verdwijnen voor je gevoel vaker in de achtergrond, waar warmere kleuren juist meer naar de voorgrond komen.

Blauw

Blauw geeft een kalme of koud gevoel aan een foto. Dat we het zo ervaren komt vooral door natuur. Blauwe luchten, diepe kalme meren en grote hoeveelheden ijs hebben allemaal een blauwtint die rustgevend is.

Canon EOS 5DmkII, 32mm, 30s op f/18, ISO 100

Canon EOS 30D, 135mm, 30s op f/20, ISO 100

Groen

Groen geeft vaak het gevoel van frisheid aan een foto. Ook hier passen we de ervaringen uit de natuur weer toe, groen wordt geassocieerd met de lente en nieuwe aangroei.

Canon EOS 5DmkII, 106mm, 1/400s op f/4, ISO 800 (bos)

Canon EOS 5DmkII, 200mm, 1/320s op f/4, ISO 800 (bos)

Dit groen met een hoop geelbruine elementen ziet er lang niet zo fris uit, de impact van de schapen is duidelijk:

Canon EOS 5DmkII, 32mm, 1/200s op f/8, ISO 100

Geel/rood

Geel en rood worden vaak geassocieerd met warmte, het warme gele licht van een zonsondergang of een romantische rode roos.

Ondanks dat de zon al lange tijd onder is toch een warme gevoel bij de goudgele gloed van het licht – Canon EOS 5DmkII, 65mm, 74s op f/7.1, ISO 100

Ondanks dat het effect grotendeels werd bereikt met gekleurd licht spat toch de hitte ervan af – Canon EOS 5DmkII, 70mm, 1/25s op f/4, ISO 1600

Er kan geen twijfel over bestaan wat het onderwerp is – Canon EOS 5D, 32mm, 1/5s op f/22, ISO 100

Witbalans

Zoals je hebt kunnen zien geeft kleur een subtiel effect mee aan het gevoel dat we bij een foto krijgen. Een belangrijk gereedschap om dit gevoel bij een foto op te wekken is natuurlijk het licht op dat moment, maar ook de witbalans van de foto. Door koeler (=blauwer) licht of meer paars dan groen in een foto te introduceren kun je de sfeer van de foto merkbaar beïnvloeden, zoals je bovenstaand hebt gezien.

Het idee achter witbalans is dat je de kleuren in de foto corrigeert rekening houdend met het licht waarin de foto werd genomen. Met de witbalans stellen we in welke delen van de foto echt wit zijn en dus wat de neutrale kleur is, maar het kan ook een creatief middel zijn om de sfeer van de foto te beïnvloeden.

Het origineel tijdens zonsopkomst – Canon EOS 5D, 105mm, 1/640s op f/4, ISO 100, 4850K

Canon EOS 5D, 24mm, 1/25s op f/4, ISO 100

Als je in Lightroom werkt is het belangrijk te realiseren dat de bewerking van de foto’s in een ander kleurbereik plaatsvindt (MelissaRGB, een alternatief van ProPhotoRGB) dan sRGB. Als je de foto exporteert naar een JPEG bestand zal er daarom altijd een klein kleurverschil optreden, afhankelijk van het kleurgebruik in het origineel.

Meestal heeft dit niet een nadelig effect op de foto, maar bij subtiel kleurgebruik zou het kunnen dat de foto een minder warme toon heeft dan bedoeld. Gelukkig kun je in Lightroom dan eenvoudig de foto verder bewerken of een virtuele kopie maken en deze specifiek aanpassen voor internetgebruik.

Kleurbereik is een ingewikkeld onderwerp, het gaat te ver om in dit artikel er heel uitgebreid op in te gaan (lees hier meer over welk kleurprofiel te kiezen), belangrijk om te onthouden is dat je naar sRGB exporteert als je de foto op internet wilt tonen of als je de foto naar een afdrukcentrale stuurt.

Conclusie

Ga actief op zoek naar kleuren en kleurcombinaties als je aan het fotograferen bent en je maakt meer impactvolle foto’s. Vergeet niet dat je acteraf ook de sfeer kunt beïnvloeden door de witbalans van de foto aan te passen.