Bergen fotograferen

Bergen kennen we in Nederland niet echt, de enige berg die we hebben is eigenlijk een heuvel. En dat is best jammer (naast dat het ons land ook wel uniek maakt en andere kansen biedt), want bergen bieden een mooi focuspunt in landschapsfotografie. In dit artikel tips voor het fotograferen van en op bergen.

Zoals jullie wellicht weten ga ik naar Schotland op vakantie, voornaamste reden is de schitterende omgeving, waarbij het wisselende weerbeeld helpt om soms magische omstandigheden te creëren. Een groot deel van die sfeer wordt bepaald door de bergen. Ze drukken een groot stempel op de omgeving, ze bepalen mede het lokale weer, en hebben vaak een eigen karakter (en naam die daar naar verwijst). Dit kom je natuurlijk ook tegen in andere landen, denk maar aan de Pyreneeën en Alpen etappes in de Tour de France of de bergpassen van Italië en Spanje.

Slioch – Canon EOS 5DmkII, 75mm (Canon 70-200mm F4L IS), 1/100s op f/11, ISO 400

Miljoenen jaren hebben het weer, ijstijden, rivieren en verschuivingen van de aardkorst grote invloed gehad op de vorm en samenstelling van het gesteente van bergen. Hierdoor kom je in verschillende gebieden verschillende soorten bergen tegen. Van oude afgeronde bergen tot jongere grillige bergen, hoewel de mate van erosie ook weer afhankelijk is van het soort gesteente.

Compositie

Als je een berg gaat fotograferen is het heel verleidelijk om naar de voet te rijden en met een groothoeklens de hele berg in beeld proberen te krijgen. Je zult echter merken dat de berg dan een stuk minder indrukwekkend op het 2D beeld over komt dan je door je eigen ogen kunt aanschouwen. De groothoeklens zorgt voor vertekening van het beeld, waardoor de berg achterover lijkt te vallen, zeker als je de lens omhoog moet richten.

Het verschil tussen 40mm en 189mm vanaf praktisch dezelfde locatie

Vaak is het beter om iets meer afstand te hebben tot een berg of bergketen en met een iets langere brandpuntafstand te fotograferen. De bergen nemen dan een groter deel van de foto in waardoor ze indrukwekkender over komen. Zeker als je dit kunt combineren met een object in de voorgrond dat de relatieve grootte van de bergen kan illustreren.

Een berg ziet er indrukwekkender uit als je de huisjes aan de voet toont, dan als je de berg op zichzelf toont.

Canon EOS 5DmkII, 70mm (Canon 70-200mm F4L IS), 0.5s op f/16, ISO 100

Als je verder weg bent kun je ook spelen met de compressie van de lens om elementen in de voorgrond te combineren met de berg. Door te spelen met het perspectief kun je ook elementen groter laten lijken dan ze daadwerkelijk zijn en elementen samenbrengen die relatief ver uit elkaar liggen maar gecombineerd toch een interessante compositie opleveren.

Door gebruik te maken van telelens en mijn positie ten opzichte van de boom en de berg te wijzigen kon ik een compositie maken waarin de boom en de berg beide een belangrijke rol spelen. Ook heb ik maar een deel van de berg in beeld opgenomen om deze gedetailleerder te tonen:

Wijzig je perspectief – Canon EOS 5DmkII, 89mm (Canon 70-200mm F4L IS), 0.8s op f/16, ISO 100

Vergeet ook niet de mogelijkheden te benutten om bergen vanaf een andere hoge locatie te fotograferen. Dit geeft weer een compleet nieuw beeld en zeker als je meerdere bergen op verschillende plekken in beeld kunt vangen kun je een interessante compositie maken. Op een heldere dag kun je zo vaak kilometers ver kijken.

In de buurt van bergen vind je vaak ook rivieren, waarbij je de watervallen en meren waarin ze uitkomen goed kunt gebruiken in je composities. Bergen en water is vaak een magische combinatie, zeker rond zonsopkomst heb je nog wel eens kans dat de beweging in het water stopt, omdat de wind iets afneemt, waardoor je de omgeving kunt reflecteren in het water. Vaak gaat het maar om korte momenten, maak dus goed gebruik van deze mogelijkheden.

Canon EOS 5DmkII, 32mm (Canon 24-105mm F4L IS), 6s op f/11, ISO 100 – meerdere foto’s gecombineerd in een panorama via Photoshop Elements Photomerge Panorama functie

Het lichtspel op de berg

De grillige vormen van een berg zorgen vaak voor een mooi lichtspel. De toppen die in (laaghangende) bewolking verdwijnen, zonlicht dat op delen van de berg valt, witte sneeuw die afsteekt bij een heldere blauwe lucht. Het loont de moeite om eens een paar uur in de buurt van een berg te verblijven. Zeker bij herhaalde bezoeken zul je merken dat het landschap er steeds weer anders uit ziet.

Canon EOS 5DmkII, 70mm (Canon 70-200mm F4L IS), 3.2s op f/16, ISO 100

Ook bij bergen is de zonsopkomst en zonsondergang het beste tijdstip om landschapsfoto’s te maken. Het licht is dan warmer en subtieler dan midden op de dag. Toch is dit ook weer niet altijd vereist, ik ga vaak in de herfst naar Schotland en dan kan ik bij een niet-zonnige dag het grootste deel van de dag door fotograferen.

Bedenk dat bij een zonsondergang de zon tussen de bergen eerder onder gaat dan verwacht en bij een zonsopkomst pas later op de berg valt, het duurt even om boven de bergen die in het pad van de zon staan te komen. Dit is trouwens alleen bij tegenlicht, als je met de zon mee fotografeert zie je het warme licht wel op de berg.

Canon EOS 5DmkII, 24mm (Canon 24-105mm F4L IS), 0.3s op f/11, ISO 100

Verschillende delen van het jaar geven een andere invalshoek van het land. Sommige foto’s zijn niet mogelijk gedurende delen van het jaar of alleen mogelijk in een hele specifieke periode vanwege de draaihoek van de zon. Als je op zoek bent naar een specifieke foto, dan is een goede voorbereiding een vereiste. De Photographer’s Ephemeris is een geweldig programma dat daarbij kan helpen, zo kun je bijvoorbeeld een markeerpunt bovenop een berg plaatsen en zien wanneer de zon daar bovenuit kan komen.

Geef het trouwens niet op als de zon onder lijkt te zijn gegaan, als er wolken aanwezig zijn en de zon echt onder de horizon verdwijnt lichten deze vaak nog op en geven een nieuw uniek beeld, als de berg niet stiekem in de wolken is verdwenen tijdens de zonsondergang (wat nog wel eens wil gebeuren in mijn ervaring).

Canon EOS 5DmkII, 35mm (Canon 24-105mm F4L IS), 8s op f/16, ISO 100

Ga niet alleen op mooie dagen op pad, juist de dagen waarop de bewolking laag hangt en het weer wisselvallig is kun je beloond worden met speciaal licht, regenbogen, sfeervolle mist, etc.

Filters en bewerking

In de bergen is waar je een kans hebt om je UV-filter te gebruiken. Zeker als je heel hoog bent kan de lucht wat ijler zijn waarbij een UV filter kan helpen het mistige beeld in de achtergrond wat tegen te gaan. Toch maak ik er zelf geen gebruik van, een wat heiig beeld kan helpen om het verschil tussen voorgrond en achtergrond wat te benadrukken.

De stenen in de voorgrond zijn zichtbaar gemaakt met behulp van een polarisatiefilter – Canon EOS 5DmkII, 24mm (Canon 24-105mm F4L IS), 1.3s op f/16, ISO 100

Waar ik wel graag gebruik van maak is een polarisatiefilter. Dit filter kan helpen reflecties in water sterker te maken of juist de ondergrond onder het water te laten zien om zo voorgrond elementen in het beeld op te nemen. Heb je te maken met een heldere blauwe dag met witte sneeuw op de bergen, dan kan het filter je helpen om een echt in het oog springend resultaat te krijgen.

Herfstkleuren in Glen Affric – Canon EOS 5DmkII, 70mm (Canon 70-200mm F4L IS), 1/8s op f/16, ISO 100

In nabewerking gelden grotendeels dezelfde regels als in andere gevallen, je wilt een scherp resultaat met mooie kleuren of een stemmige sfeer. Ik merk dat ik bij het nabewerken van foto’s van bergen vaker kies voor een iets zwaardere nabewerking, waarbij ik in Lightroom/Camera Raw meer Helderheid/Clarity toepas dan bij andere foto’s.

Hierdoor komt er iets meer detail in de bergen naar voren, zeker bij grillige vormen krijg je zo een nog duidelijker beeld.

Veiligheid

Als je de bergen intrekt, vergeet dan niet allereerst aandacht te besteden aan je eigen veiligheid. Bergen zijn vaak nog wilde gebieden die relatief afgesloten zijn van de buitenwereld, hoewel je bij populaire bergen soms busladingen mensen er overheen ziet trekken en eenvoudig kunt navigeren via uitgesleten of zelfs aangelegde paden.

Toch geldt in berggebieden dat je de omstandigheden niet moet onderschatten. Van het ene op het andere moment kan het weer omslaan en een eenvoudige beklimming een stuk ingewikkelder worden. Zorg daarom voor goede kleding bestaande uit meerdere lagen zodat je je extra kunt aankleden als je hoger komt, maar ook tijdens de beklimming koeler kunt blijven.

Old Man of Storr – Canon EOS 5DmkII, 17mm (Canon 17-40mm F4L), 1/5s op f/22, ISO 100

Zorg voor een goede kaart waarop je de objecten goed kunt herkennen, in Groot-Brittannie is er bijvoorbeeld de Explorer serie kaarten van Ordnance Survey die paden, watervallen, bergen en wegen tonen. Ga je dieper de bergen in, waarbij de paden minder duidelijk zijn en de routes ingewikkelder, zorg dan dat je een kompas bij je hebt en weet hoe je hier mee moet omgaan.

Ook werken mobiele telefoons vaak niet, zelfredzaamheid wordt verwacht. Ga je in je eentje op stap, laat andere mensen dan weten waar je naartoe gaat en wanneer je verwacht terug te zijn, je kunt daarnaast ook een briefje op het dashboard van de auto achterlaten.

Naast allerlei kleding, eten en drinken heb je ook te maken met je camera apparatuur. Deze is vaak zwaar, zeker als je met een spiegelreflexcamera met meerdere lenzen, filters en statief op pad gaat. Geen probleem als je met je auto naar een locatie rijdt en van onderen gaat fotograferen, maar als je de berg zelf op gaat of een langere tocht maakt is je apparatuur eerder een hindernis.

Aan deze foto ging een tocht van 7km de berg op vooraf – Canon EOS 5DmkII, 24mm (Canon 24-105mm F4L IS), 2.5s f/22, ISO 100

Ik verkies vaak een lichtere rugzak, waarbij ik vaak maar twee lenzen meeneem als ik een langere tocht ga maken. Mijn statief is van carbon en daardoor licht, maar toch stevig. Tijdens het wandelen probeer ik mijn camera zoveel mogelijk in mijn rugzak te houden om zo niet in de verleiding te komen steeds stil te staan en mijn handen vrij te hebben.

Bedenk dat de wind vaak veel harder is bovenop de berg, zeker als je door een relatief nauwe vallei loopt. Let dus goed op je camera tijdens het fotograferen zodat je statief niet omwaait. Misschien kun je wel je rugzak aan het statief hangen of deze lager zetten om minder vatbaar voor de wind te zijn. Ik ga ook vaak in het pad van de wind staan om deze zo te breken.

Buachaille Etive Mor – Canon EOS 5DmkII, 17mm (Canon 17-40mm F4L), 1.3s op f/22, ISO 100

In veruit de meeste gevallen verkies ik de relatief bekende bergen die voor een ongetrainde Nederlander eenvoudiger te beklimmen zijn (of helemaal niet beklommen hoeven te worden), dit betekent dat ik de echte zonsopkomsten en -ondergangen vanaf een berg moet missen (veel fotografen trekken met een tent de berg op en overnachten daar), maar het geeft ook minder gedoe en nog steeds mooie plaatjes.

Ik plan mijn vakanties vaak in de buurt van berggebieden, de valleien, meren en bossen die daar te vinden zijn bieden enorme mogelijkheden voor landschapsfotografie. Ga niet alleen voor de ‘viewpoints’ bij de parkeerplaatsen, maar probeer verschillende invalshoeken te vinden om een unieke foto te maken. Dit kan soms kilometers verwijderd zijn van de locatie van de berg zijn. Zorg bovenal voor je eigen veiligheid en die van anderen!