Een handig hulpmiddel om te beoordelen of je foto ‘juist’ is belicht is het histogram. Dit is een grafiek (achterop je camera) die je laat zien hoe de lichttonen van de foto zijn verdeeld. Maar wist je ook dat dit een handig hulpmiddel is om te zien of je foto onder- of overbelicht is?
De grafiek is verdeeld over 5 stops licht, van -2 tot 0 en van 0 tot +2, net zoals je op de lichtmeter van je camera ziet. Dit is het dynamisch bereik van de sensor (hoewel er meestal nog een stop links en rechts te halen valt als je in RAW formaat fotografeert).
Hoe vaker een bepaalde waarde voorkomt hoe hoger de grafiek voor die lichttoon wordt. De donkere tonen staan aan de linkerkant, de lichte tonen aan de rechterkant. In beide uiterste waarden is er geen detail meer te zien als delen van de foto daar in vallen, dat zie je bijvoorbeeld als zwarte schaduwen of een volledig witte lucht.
De foto is perfect belicht. Links en rechts stopt het histogram precies voor de rand, er zijn geen diepe schaduwen of overbelichte delen van de foto
Als de foto juist is belicht past de hele grafiek binnen de randen. De grafiek zelf hoeft niet gelijkmatig verdeeld te zijn, maar de grafiek is gestopt voor hij links of rechts over de rand valt (het maakt niet uit als hij boven het beeld uit loopt), er vallen geen tonen buiten het bereik van de sensor van de camera.
Is dat niet het geval, dan heb je te maken met onder- of overbelichting en moet je mogelijk de belichting aanpassen om een goed resultaat te krijgen.
Loopt de grafiek aan de linkerkant het beeld uit, dan is een deel van de foto onderbelicht. In die delen is geen andere lichttoon dan zwart te vinden. Bijvoorbeeld in onderstaande foto zijn de details van het gebouw niet meer zichtbaar.
Een deel van de foto is onderbelicht, de grafiek loopt over de linkerrand heen, met de schaduwindicatie van Lightroom zien we blauw waar de onderbelichte delen zitten
Loopt de grafiek rechts het beeld uit, dan zijn er juist delen overbelicht.
Een groot gedeelte van de foto is overbelicht, er is zoveel contrast door het tegenlicht dat niet zowel de hond als de vloer door de camera juist kan worden belicht
Corrigeren
Als je op locatie achterop je camera ziet dat een deel van je grafiek uit het beeld valt (op sommige camera’s kun je ook de witte delen laten knipperen, in de witte delen is het het lastigst detail terug te krijgen), dan kun je ter plekke een manier bedenken om de grafiek binnen het beeld te krijgen en goed belichte foto te krijgen. Misschien heeft je camera een verkeerde instelling gekozen of heb je zelf de instellingen verkeerd ingeschat.
Zie je onderbelichting, dan kun je bijvoorbeeld de sluitertijd langer maken of het diafragma verder openen (lager f-getal). Zie je overbelichting, dan kun je het diafragma sluiten (hoger f-getal) of de sluitertijd versnellen. Fotografeer je in de Av/A (diafragmavoorkeur) of Tv/S (sluitertijdvoorkeur) stand, dan kun je door de belichtingscompensatie aan te passen deze waarden beïnvloeden.
Bedenk echter dat overbelichting of onderbelichting niet altijd er voor zorgt dat je een slechte foto krijgt. Zijn bovenstaande foto’s nu echt slechte foto’s of is de over- en onderbelichting in deze gevallen eigenlijk best acceptabel en dus onderdeel van een creatieve keuze?
Hang dus niet teveel aan dat alle tonen binnen het kader moeten vallen, zo lang je er maar bewust van bent en bewust kiest een deel van de details te laten vallen. Dit levert soms bijvoorbeeld een rustigere compositie op of oogt natuurlijker op foto’s die ’s avonds zijn genomen of op een mooie zomerdag.
Contrast
De spreiding van de grafiek zegt ook iets over de hoeveelheid contrast. Hoe dichter de lijnen bij elkaar liggen, hoe beperkter het contrast is. Je hebt dan veel lichttonen die bij elkaar in de buurt liggen.
Het histogram laat over een heel beperkt bereik lichttonen zien, er zit weinig contrast in de foto
Een ander soort histogram zie je als je juist heel veel contrast hebt, bijvoorbeeld bij onderstaande foto waarbij er hele lichte, maar ook hele donkere delen zijn en eigenlijk heel weinig neutrale lichttonen.
In deze foto is er veel contrastverschil tussen de donkere en lichte tonen, de neutrale tonen (blauwe lucht) en lichte tonen (zon en sneeuw) winnen het in de grafiek, maar het zwart heeft wel een grote invloed in het beeld.
RAW
Als je in RAW formaat fotografeert bedenk dan ook dat de camera je een histogram laat zien op basis van de JPEG bewerking die de camera doet, met RAW heb je vaak nog extra dynamisch bereik en ziet de histogram er op de computer iets anders uit. Als op je camera rechts een stuk van het histogram buiten beeld valt, dan heb je met RAW in nabewerking vaak nog een stop over zodat je alsnog (beperkte) details in deze delen van de foto ziet of net genoeg om geen overbelichte delen te krijgen.
Zoals je hebt kunnen zien kun je veel aflezen aan het histogram. Bedenk echter goed dat er geen perfect histogram is, elke situatie is verschillend. Het belangrijkste om op te letten zijn de randen, valt de grafiek daar buiten beeld, dan verlies je gegevens in de foto die je mogelijk niet meer terug kunt halen in de nabewerking. Misschien kun je door je instellingen aan te passen de hele grafiek binnen beeld brengen en toch een goed belichte foto maken.
Een veelal ondergewaardeerd hulpmiddel mede omdat veel fotografen eigenlijk niet weten wat zij er mee aan moeten,dit artikel brengt veel duidelijkheid,wil je helemaal zeker zijn van een goede belichting fotografeer dan ook nog eens op de M stand.
Groet Bram
Hoi Kenneth,
Dank voor je artikel. Kun je ook nog eens aandacht besteden aan de waarde van ETTR (expose tot the right) in digitale fotografie?
Hoi Kenneth,
Boven in het histogram heb je twee driehoekjes die van kleur veranderen als je de opname bewerkt. Bijvoorbeeld van rood naar wit en zwart enz.
Wanneer is nu het histogram optimaal? Ik dacht zelf dat dit is als beide driehoekjes zwart kleuren.
Ik ben benieuwd naar je reactie,
Met vriendelijke groet,
Anton
Hoi Anton,
Dat klopt, in Lightroom worden de driehoekjes wit als er links of rechts iets buiten beeld loopt, blijven ze zwart dan valt het histogram dus binnen de limiet en zijn in ieder geval alle lichttonen op de sensor gevangen. Een handig hulpmiddel om snel te kunnen zien wat de situatie is.
Ik ben in het bezit van een Nikon D3000,waar kan ik deze instelling op de achterkant van de camera vinden.
Ik zoek hier al enige tijd na.
Met vriendelijke groet.
Dag Karel, ik heb zelf deze camera niet, maar van http://www.kenrockwell.com/nikon/d3000/users-guide/menus-playback.htm#rgb begrijp ik dat je de instelling kunt inschakelen via MENU > PLAYBACK > Display mode (kies de optie) > Done > OK.
De keuzes zijn highlights (knipperen waar overbelicht is), RGB histogram (dit is de optie die ik hierboven bespreek) en Data die je extra informatieschermen geeft.
Als ik het goed lees kun je met de omhoog- en omlaagtoets door de schermen gaan als je een foto bekijkt op het LCD van je camera.
een vraag over de (absolute) waarden op de Y en X as
op de vertikale as (y) staat de hoeveelheid van één tint, welke waarden (absolute hoeveelheid) kan ik hier aflezen, hoe moet ik deze interpreteren ?
neem aan dat het een logaritmische schaal is?
de max waarde aan de top is die bij ieder foto (histogram) gelijk? of word deze automatisch geschaald zodat het “Plafond” van de y as variabel is
De X as geeft de helderheden van 0 (1) tot 255 (256) bij een 8 bit jpg klopt dit met het aantal helderheden, maar in RAW is de schaal ruimer 12 of 14 bit, neem aan dat er dan een kluster van helderheden gegroepeerd wordt ?
Bedankt voor deze korte en heldere uitleg. Nu weet ik tenminste wat ik, als beginner, met zo’n histogram kan aanvangen.
Keer op keer lees ik deze tips uitgebreid . Ik gebruik een 7D – 50D – 5D Mark II camera en heb al veel gemak gehad van de duidelijk uitleg in deze tips
Hiervoor dank
Met vr gr Henk_Pa
Duidelijke uitleg!
Fotografeer je echter in RAW bewerk je histogram d an ook in RAW.
Hoi Anton,
Ik heb een d3100. waar kan ik de histogram vinden?
m.v.g. stefan
Hoi Stefan,
Ik heb geen Nikon, maar volgens mij kun je de Playback instellingen van http://www.dslr4dummies.be/?p=1813 volgen. Je kunt deze informatie trouwens ook vinden in de handleiding van je camera.
Dank je wel voor de uitleg… bij het nagaan van foto’s op mijn camera zie ik inderdaad verschillende waar of over of onderbelichting aanwezig is.
Dat wordt zichtbaar of de waardes links of rechts de diagram grenzen uitlopen. Maar hoe zit het met de plafond van de diagram? Zegt dat ook iets of gaat het alleen om het horizontaal aflezen?