In mijn vorige bericht over het vastleggen van het moment kwam de vraag naar voren of je zomaar mensen op straat mag fotograferen. Allereerst moet ik zeggen dat ik niet heb gestudeerd voor jurist (bekijk daarvoor onder andere dit blogbericht van Arnoud Engelfriet), maar naar mijn beste weten is dit inderdaad het geval als je fotografeert in de publieke ruimte, maar wel met enkele aandachtspunten.
Canon EOS 5DmkII, 200mm (Canon 70-200 F4L IS), 1/1250s op f/4, ISO 400
Op straat geldt in principe de regel “Publicatie mag, tenzij dit een redelijk belang van de geportretteerde schendt.” Dit redelijk belang komt vaak neer, zoals Engelfriet het uitlegt, op het financieel en het privacybelang. Financieel omdat de foto misschien commercieel wordt gebruikt of de persoon geld kan verdienen met zijn ‘portret’ (bekende personen bijvoorbeeld), privacy omdat iedereen recht heeft op privacy, maar in de openbare ruimte zijn er beperkingen aan hoeveel privacy je kunt verwachten.
Je bent dus in principe vrij iemand te fotograferen als deze zich in de publieke ruimte bevindt en geen redelijke verwachting van privacy heeft. Op straat is dus OK, maar door een raam naar binnen fotograferen niet, ondanks dat er misschien geen gordijnen zijn, omdat je je thuis moet kunnen voelen in je eigen huis.
Ook ligt het vaak wat gevoelig als je zomaar kinderen fotografeert zonder toestemming van de ouders, soms op het absurde af waarbij een ouder bijna niet eens zijn eigen kinderen in de speeltuin mag fotograferen.
Er is ook een verschil tussen illustratief en commercieel gebruik. Het onderwerp op de foto heeft een groter nadeel als zijn/haar afbeelding of naam ongevraagd wordt gekoppeld aan een commerciële boodschap in bijvoorbeeld een reclame, dan als er een foto wordt gebruikt van mensen in een winkelstraat om de status van de economie te illustreren.
In vrijwel alle gevallen heb je voor commercieel gebruik van een foto van een herkenbaar persoon, ook als deze in silhouet is maar een bekende vorm heeft, een model release nodig waarbij de geportretteerde aangeeft dat het OK is dat zijn/haar beeltenis commercieel wordt gebruikt. Grote stockphoto organisaties zullen hier ook altijd om vragen, anders kan de foto niet verkocht worden.
Canon EOS 5DmkII, 200mm (Canon 70-200 F4L IS), 1/800s op f/4, ISO 400
Ik fotografeer vaak bij evenementen waar mensen zich hebben uitgedost en waar altijd veel fotografen komen. Door je uitdossing en locatie heb je daar geen redelijke verwachting van privacy en veel mensen vinden het ook leuk als hun harde werk om mooie kostuums te maken wordt beloond met het vastleggen daarvan.
Wel is het netjes om toestemming te vragen. Dit hoeft/kan lang niet altijd door het mondeling te vragen, je camera naar je gezicht brengen met een vragende uitdrukking op je gezicht is vaak al genoeg om een knikje te krijgen dat het wel of niet OK is en vaak neemt men ook nog een mooie pose aan (niet altijd wat je wilt bij spontane straatfotografie).
Als je veel tijd met iemand doorbrengt om een goede foto te maken, dan is het ook netjes als je diegene een kaartje geeft met contactinformatie zodat je de foto aan ze kunt sturen.
Natuurlijk kan iemand wel altijd aangeven er bezwaar tegen te hebben dat je hem/haar fotografeert. Het is wel zo netjes om zichtbaar te fotograferen, dus niet als een paparazzo met een lange telelens in de bosjes gaan liggen. Soms betekent dit dat ‘het moment’ weg is of men een gemaakte glimlach op het gezicht tovert. Misschien kun je dan achteraf in plaats van vooraf toestemming vragen.
Canon EOS 5DmkII, 200mm (Canon 70-200 F4L IS), 1/1600s op f/4, ISO 400
In de praktijk heb ik één of twee keer meegemaakt dat mensen aan hebben gegeven niet op de foto te willen en heb ik nooit meegemaakt dat iemand er achteraf niet blij mee was toen ze een foto van zichzelf zagen. Die kans is ook groter als je gewoon op straat fotografeert dan bij publieke evenementen. Meestal vragen ze me de foto op te sturen of vragen ze me of ik meer foto’s in mijn archief heb en ik heb daar ook altijd graag gehoor aan gegeven.
Een eenduidig antwoord is nooit te geven, er spelen altijd verschillende zaken mee zoals nieuwswaarde, privacy verwachting, toestemming, commercieel gebruik of juist illustratief, etc om wel of niet te publiceren.
Het komt er in mijn ogen op neer om mensen met open vizier te benaderen en vriendelijk te vragen of je een foto mag maken en indien je van plan bent commercieel te gebruiken hier toestemming voor te vragen. Veruit de meerderheid zal vereerd zijn dat je hen de moeite waard vindt om vast te leggen en wil iemand niet meewerken, ga dan gewoon op zoek naar de volgende.
Hoi Kenneth, interessant artikel. Ik moet eerlijk zeggen dat ik eigenlijk nooit mensen fotografeer of ze zijn niet herkenbaar. Ik vind het altijd een beetje ongemakkelijk en als ik het echt vraag is het moment weg.
Bij sporters heb ik er helemaal geen moeite en precies wat je zegt, die vinden het vaak ook erg leuk.
In België is het verboden mensen zomaar te fotograferen. Daarvoor heb ik navraag gedaan bij de politiediensten.
Mensen mogen evenwel worden gefotografeerd indien zij omstanders zijn bij een verkeersongeval of dergelijke doch zonder dat er één specifieke toeschouwer wordt geviseerd. Sportmannen tijdens hun officiële prestaties mogen dan weer wel. De reden die men mij opgaf was: door de beeldmanipulatie er beelden op het web konden worden geplaatst die de betrokkenen in een kwaad daglicht stelden.
Mensen op straat en dergelijke fotograferen mag, zolang de foto maar niet op t internet komt.
En foto’s op t internet plaatsen van onbekenden, mag, zolang ze niet duidelijk herkenbaar zijn.
Wat u beweert is totaal uit de lucht gegrepen.
Op het openbaar domein mogen er wel foto’s gemaakt worden, en niet enkel bij ‘ongevallen’
Voor specifiek enkelvoudige portretten is het wel nodig het te vragen, desnoods schriftelijk.
Wat ik heerlijk vind, is het feit dat er reactie is ontstaan naar aanleiding van hetgeen ik heb neergepend.
Dat Rogier waarschijnlijk iemand is die zelf “in de lucht grijpt” is volkomen natuurlijk.
Meerdere personen hebben hem min of meer op zijn nummer gezet.
Indien de politiediensten mij “foutieve” inlichtingen geven, is dat niet mijn schuld.
Ik heb deze reactie enkel geplaatst om aan te tonen dat voorzichtig moet worden omgegaan met foto’s van personen.
Denk maar eens aan de recente topless foto’s van de “toekomstige” koningin van groot Britanië. Dat mag toch nietwaar Rogier,
De wetgeving in Belgie is anders dan in Nederland.
Ik moet soms ook op party’s of concerten fotograferen, maar daar hangt duidelijk uit dat er foto’s genomen kunnen worden.
En als iemand wil dat ik zijn of haar foto delete omdat zij/hij er met n partner is die niet de wettelijke partner is, doe ik dat natuurlijk wel !
Zelf doe ik aan persfotografie en als journalist heb ik wat meer bewegingsruimte (op juridisch vlak dan). In zo’n geval is het portretrecht ondergeschikt aan het recht op de vrijheid van meningsuiting. In Nederland zal een rechter daarom mij makkelijker het gelijk aan mijn kant geven, mocht een persoon bezwaar maken omdat hij of zij is afgebeeld.
Het wordt wat anders als op de Openbare Weg een private gebeurtenis plaatsvindt (een liefdevolle omhelzing van een koppeltje bijvoorbeeld). Daar is overigens jurisprudentie van en dus mogen privaat aangelegenheden op de Openbare Weg niet afgebeeld worden, dit om de privacy van betrokkenen te beschermen. Weer anders ligt het bij het fotograferen van politieagenten. Normaal is het fotograferen van agenten in Nederland toegestaan, behalve als het undercover-agenten, agenten van speciale eenheden (DSI = anti-terreur eenheden) en politieagenten die betrokken zijn bij verkeer- en alcoholcontroles (Uitspraak Rechtbank Arnhem) en agenten van z.g. Arrestatieteams betreffen.
Let wel, dit is in Nederland, en het is zonder meer uitkijken in het buitenland. Ik raad daarom iedereen aan om – bij een bezoek in het buitenland (bijvoorbeeld een vakantie) – navraag te doen wat wel en wat niet gefotografeerd mag worden. Zo is het fotograferen van kinderen in Engeland verboden. Ook bepaalde plaatsten die interessant zijn voor terroristen (die objecten staan op een geheime anti-terreur lijst) mogen in Engeland niet gefotografeerd worden en kan de fotograaf in ernstige problemen brengen als hij deze objecten wel fotografeerd. Ook het fotograferen op privaat terreinen (waar een fotografeerverbod is afgekondigd) kan bij een overtreding de zaak een juridisch gevolg krijgen. Als er in Engeland te verstaan wordt gegeven dat bijvoorbeeld in Winsor Castle binnen niet gefotografeerd mag worden, dan moet je dus ook niet stiekem wel fotograferen.
De regels voor België waren mij onbekend, maar wie op de hoogte is van meer regels in het buitenland of eigen land wordt uiteraard uitgenodigd om hier te reageren.
Nog even een reactie aan de inzender Rogier,
Volgens het Europese Recht is het inderdaad toegestaan om op de Openbare Weg te fotograferen (dus ook in België) Maar men moet wel rekening houden met eventuele uitzonderingen die door de wetgever is opgelegd.
Dag Peter,
Ik kan uw artikel volledig ondersteunen wanneer U schrijft dat er volgens het Europees recht op de “openbare weg” mag worden gefotografeerd. Doch er staat niet bij dat het ook om private personen gaat.
Niemand weet wat de bedoelingen zijn van de fotograaf en of de beelden achteraf worden gemanipuleerd!
Ook van mijn kant nog een korte opmerking, bij evenementen zou het ook kunnen dat de organisator beperkingen oplegt, bijvoorbeeld omdat een band dit niet wil. Controleer vooraf de website, soms mag je bijvoorbeeld professionele foto apparatuur niet meenemen zonder vooraf toestemming/perskaart.
Mag je mensen fotograferen op publieke plaatsen ?
Ja. De wet neemt personen in bescherming wanneer ze een redelijke vorm van privacy kunnen verwachten. Op straat is die er niet. Maar het wordt wat anders als je dergelijke foto’s verkoopt via je eigen website, of via stocksites.
Als je dat van plan bent, werk dan met een “model release” formulier. Dit ingevuld formulier beschermt je tegen iedere vorm van aansprakelijkheid.
Wat is een “model release formulier” ?
Dit is een eenvoudig contract, hiervan vind je voorbeelden op internet. Hier staat in waar, en hoe de fotograaf de foto kan publiceren, her publiceren en kan doorverkopen.
Ook wordt vastgelegd in welke context een foto naar buiten komt.
Heeft een model rechten over de foto’s ?
Nee. Omdat de fotograaf de maker van de foto is, heeft het model geen auteursrechten over de gemaakte foto’s. Maar hier komt dan het context verhaal in beeld. Een model kan toestemmen om een foto te maken, maar kan eisen stellen aangaande de publicatiemogelijkheden. (b.v. geen porno of seksueel getint medium)
Weer wat anders ligt het wanneer je in opdracht fotografeert. De opdrachtgever is diegene die met je foto’s aan de slag gaat als je de foto’s hebt afgedragen. Maak dan met de opdrachtgever duidelijke afspraken, geef b.v. aan dat je van plan bent om deze foto’s ook op je website te plaatsen.
Wat het Portretrecht in Nederland betreft: De wet maakt onderscheid tussen “portretten in opdracht” en “portretten anders dan in opdracht”.
Bij portretten in opdracht is de basisregel eenvoudig : de geportretteerde mag kopieën maken van het werk, en de maker mag het werk niet zonder toestemming publiceren. Denk maar aan een huwelijksfotograaf. Die heeft in opdracht van het toekomstig echtpaar het huwelijk gefotografeerd maar mag dit dus niet publiceren.
Meer hierover is te lezen op fotografie.nl
http://www.fotografie.nl/kennisbank.php?artikel=10283
Hier links naar info over de situatie in België. Bron is de Privacy Commissie, dus een officiële instantie.
Recht op afbeelding: startpagina
http://www.privacycommission.be/nl/recht-op-afbeelding
Op openbare plaatsen:
http://www.privacycommission.be/nl/recht-op-afbeelding-enkele-bijzondere-gevallen
Aan Rogier! De volgende tekst geldt voor België en is opgemaakt door de “privacy commissie”.
Algemeen
Het gebruik van allerlei vormen van beeldmateriaal (bv. foto, film, dvd, internet, e-letters, gsm, mms, …) evolueert razendsnel. Vooraleer u een foto neemt van iemand, moet u hem om zijn toestemming vragen. Wil u nadien deze foto’s publiceren op het internet of in een krant(je), dan moet u hiervoor nogmaals zijn toestemming vragen. Vóór u de beelden gebruikt,moet u natuurlijk ook steeds nagaan of sommige daarvan niet auteursrechtelijk beschermd zijn (het zogenaamde “copyright”).
Als we de regelgeving van naderbij bekijken, dan bestaan er verschillende mogelijkheden om uw rechten als gefotografeerde of gefilmde persoon te vrijwaren. Zo kan u zich beroepen op het recht op afbeelding of kunt u ook de Privacywet inroepen.