Op zoek naar de essentie van de foto

Vaak hoor ik van mensen waarmee ik over fotografie praat dat ze moeite hebben hetgeen wat ze voor zich zien te vertalen naar een interessante afbeelding. Hoe kun je uit alles wat je voor je ziet nu net de essentie pikken die een goede foto oplevert. Gevorderde fotografen lijken dit eenvoudig te doen, de compositie geeft precies aan wat ze willen vertellen.

Denk niet dat ervaren fotografen simpelweg naar een plek lopen, de juiste lens er op schroeven, het plaatje maken dat ze in gedachten hebben en op zoek gaan naar de volgende foto. Veel doen maakt het soms eenvoudiger om een interessantere situatie te herkennen en misschien ook sneller tot de essentie te komen, maar het is ook voor hen vaak hard werk om de perfecte foto te krijgen, los van de tijd die soms benodigd is om te wachten op de ideale omstandigheden.

Canon EOS 5DmkII, 200mm, 1/8000s op f/4, ISO 100

Zonder een uitdagend element zou fotografie ook niet zo leuk zijn, je moet er wel wat moeite voor doen.

Regels en richtlijnen

Als je de andere artikelen in het Compositie gedeelte van de basiscursus hebt gelezen heb je al een goed idee gekregen welke hulpmiddelen tot je beschikking staan om interessante composities te maken. De regel van derden, gebruik maken van lijnen, s-bochten in composities, contrasten, etc. zijn beproefde methoden om het oog door het beeld te leiden en een interessant beeld te maken dat ook al door schilders en tekenaars werd gebruikt ruim voordat camera’s werden uitgevonden.

Het toepassen van deze ‘regels’ is natuurlijk geen garantie voor een perfecte foto, een chagerijnig kijkende bruid op één van de punten van de derden regel maakt het nog geen foto die men nog jarenlang zal koesteren. Gebruikmaken van lijnen in je compositie die nergens naartoe leiden zal ook de waardering voor de foto niet helpen.

Het maken van een goede foto is een combinatie van onderwerpkeuze (een interessant onderwerp zal veel sneller een interessante foto opleveren), de juiste technieken (goed belicht, kleuren die bij de sfeer passen, delen die scherp moeten zijn zijn scherp, etc.) en compositie. In dit artikel ga ik in op dit laatste element.

Tot een goede compositie komen

De eerste vraag die je voor jezelf moet beantwoorden is waarom heeft deze scène mijn aandacht getrokken, waarom ben ik gestopt en wil ik een foto nemen? Dit kan direct duidelijk zijn, ‘het licht is mooi…’, ‘ik wil het gevoel dat we nu hebben vastleggen…’, ‘wat een interessante combinatie van elementen…’, maar soms is het ook iets wat je niet direct kunt benoemen of maar een gedeelte van het grotere geheel.

Het grotere geheel kan op zichzelf al heel interessant zijn

Maar soms kan een deelement ook al veel van het verhaal vertellen

De potentie is duidelijk aanwezig, waarom zou je anders zijn gestopt, maar je moet aan het werk om er een interessante foto uit te halen. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, het is soms helemaal niet zo eenvoudig om te benoemen waarom wat je aandacht heeft getrokken.

En dit verschilt ook van persoon tot persoon, daarom kun je ook op een locatie met een beperkte omvang toch veel verschillende foto’s van verschillende fotografen te zien krijgen. En vaak wordt er dan ook door de andere aanwezige fotografen gezegd “dat heb ik helemaal niet gezien”.

De scene bewerken

Over het algemeen is het zo dat de beste foto precies datgene laat zien wat belangrijk is voor de foto en alle afleidende elementen weg laat. Alles wat niet helpt bij het verhaal, het oog uit het beeld weghaalt of afleidt van het daadwerkelijke onderwerp.

Zie je niet direct wat je tot onderwerp van je foto kunt maken dan moet je de locatie gaan onderzoeken. Welke elementen kun je in de foto opnemen die een interessant beeld vormen of een verhaal kunnen vertellen. Wordt het beeld beter als je door je knieën gaat of moet je het juist hogerop zoeken? Verder naar voren of verder naar achteren? Wat gebeurt er als je voor een groothoeklens in plaats van een telelens kiest?

Dit illustreer ik graag aan de hand van een paar foto’s die ik heb genomen bij het Gooimeer in Almere toen het -18 graden was de ochtend nadat het gesneeuwd had. Een heldere lucht met een lekker zonnetje maakte het toch een schitterende ochtend, maar hoe nu de essentie van die ochtend te vangen.

Aan de waterkant bij de dijk liggen stenen ter bescherming en steekt er riet omhoog. Met de sneeuw en vrieskou zagen deze er magisch uit, een mooi foto onderwerp. Na een tijdje langs de kant lopen vond ik een interessant gevormde tak die boven het ‘maaiveld’ uit leek te stijgen en een interessant onderwerp voor een foto zou kunnen vormen.

De eerste foto levert een wat rommelig beeld op, rietstengel praktisch in het midden zonder een echt ankerpunt te vormen:

Dan maar proberen een breder beeld te maken door de stengel te combineren met de zon en een paal die uit het ijs steekt:

Niet echt succesvol, dan maar iets dichterbij proberen:

Dat levert al een beter beeld op en kan potentieel de foto zijn die ik publiceer. Maar misschien kan ik ook de zon in het beeld opnemen en kan dat ook een interessant beeld opleveren:

Verticaal gaat niet goed, horizontaal gaat misschien beter:

Canon EOS 5DmkII, 111mm, 1/500s op f/9, ISO 400 (nabewerkt)

Bingo, dit legt voor mij goed de sfeer van dat moment vast. Het is duidelijk koud, maar de zon geeft toch een warm gevoel, eenzelfde gevoel als ik op dat moment ook had.

Dit was trouwens niet de laatste foto in de serie, ik heb nog een aantal alternatieve standpunten geprobeerd waarbij de stengel dichter bij de rand van de foto zat en meer het beeld vulde, maar dit gaf voor mij uiteindelijk een minder plezierig beeld dat bovenstaande foto.

De eerste indruk kan goed zijn, maar vaak is er dus wel wat werk nodig om het beeld tot de essentie terug te brengen, de juiste sfeer te vangen en een interessante foto te krijgen. Tijdens het experimenteren kan ik zo meerdere standpunten vinden die geschikt zouden kunnen zijn om te publiceren.

Die paal die ik eerder bewust in het beeld had geplaatst heb ik later ook de hoofdrol in de foto gegeven in deze variant:

Canon EOS 5DmkII, 200mm, 1/500s op f/9, ISO 400

En een variant gecombineerd met de zon:

Canon EOS 5DmkII, 111mm, 1/640s op f9, ISO 400

Afleiding

Heb je eenmaal een idee van waar je naartoe wilt, dan komt het er op aan de compositie zo veel mogelijk te verfijnen dat het krachtigste beeld over blijft. Zoals je hierboven hebt gezien gaat dat om het plaatsen van de elementen die een rol spelen in het beeld, maar het gaat ook om het weghalen van alle elementen die kunnen afleiden van het grotere geheel.

Wat hierbij vaak fout gaat is het niet goed bekijken van de randen en achtergronden van de foto. Denk bijvoorbeeld aan lantaarnpalen die uit het hoofd van het onderwerp lijken te groeien, felgekleurde elementen in de achtergrond, een volledig scherpe achtergrond die concurreert met het onderwerp of elementen die uit de zijkanten het beeld binnen komen.

Kies voor een wijd diafragma (laag f-getal) om alleen je onderwerp scherp te maken en de achtergrond zo veel mogelijk te vervagen, grijp in en raap de felgekleurde plastic zak even op of probeer door middel van inzoomen de takken te verwijderen.

Natuurlijk is het aan te bevelen al tijdens het fotograferen goed aandacht te besteden aan deze elementen, maar soms mis je het gewoon doordat je zo geconcentreerd bent op het onderwerp, doordat je snel door wilt gaan naar de volgende foto of je hebt geen fysieke mogelijkheid om de elementen te verwijderen zonder ladder en heggenschaar zoals in onderstaande foto:

Je kunt dan in de nabewerking de laatste hinderlijke elementen weghalen. Zo kun je de afbeelding bijsnijden zodat ze net buiten het beeld vallen of je kunt gebruikmaken van de mogelijkheid om een ander deel van de foto over het hinderlijke element te leggen zodat je onderstaand beeld krijgt (met verdere nabewerking in onder andere de kleuren en iets meer detail in de donkere gebouwen op de voorgrond):

Een andere optie is om door middel van een vignette of het selectiever donkerder maken van de achtergrond de aandacht meer op het echte onderwerp te richten of het beeld zwartwit te maken als je er niet aan ontkomt (doordat je gebruik wilt maken van de derdenregel) een felgekleurd element in de achtergrond op te nemen:

Conclusie

De beste foto is vaak de foto die op een eenvoudige maar krachtige manier een verhaal kan vertellen, een emotie toont, de sfeer van dat moment vastlegt en de kijker een langere tijd kan boeien. Vang de essentie, toon niet meer of minder dan nodig is om het verhaal te kunnen vertellen en wees niet bang een tijd door te brengen bij je onderwerp.