Bloemen en planten fotograferen

Gastartikel door Erik Busstra – In het voorjaar en in de zomer staan er veel verschillende wilde planten in bloei. Van heel gewoon, tot juist bijzonder zeldzaam. Niet voor niets is het een geliefd onderwerp om te fotograferen. Vaak kleurrijk, in veel verschillende vormen. Soms veel tegelijk, soms een kwetsbaar klein plantje dat vecht voor zijn bestaan. Maar hoe leg je ze nou op de beste manier vast?

Natuurlijk is de eerste stap om te kijken welk plantje je gaat fotograferen. Je zult mogelijk een keuze moeten maken uit tientallen exemplaren. Welk exemplaar je dan kiest, is geheel afhankelijk van het beeld dat je wilt maken. Kies je voor het gave exemplaar of een bloem waar al wat rafelige randjes aan zitten. Kies je voor schoonheid, of kies je voor de werkelijkheid van de natuur?


Je achtergrond is daarnaast ook van groot belang, wil je andere bloemen in de achtergrond mee laten spelen, of kies je juist voor een rustige en egaal groene achtergrond?


Krokusjes met een rustige achtergrond waarbij hier en daar nog wat krokusjes voor wat kleur op de achtergrond zorgen. 1/40 – f/5.6 – ISO200 op 85mm.

Als je eenmaal een keuze gemaakt hebt kom je bij een volgende keuze, namelijk die voor een bepaald objectief. Ook hiervoor geldt dat jouw keuze afhankelijk is van het beeld dat je wilt weergeven. Een groothoeklens laat meer van de omgeving zien, terwijl een telelens juist een bloem goed kan isoleren. Voor de hand liggend is natuurlijk de keuze van een macro-objectief en daarbij dus ook het van dichtbij fotograferen van de bloem.

Als je je er maar van bewust bent dat de keuze voor het objectief ook sterk het eindresultaat zal bepalen.

Standpunt

De keuze voor je standpunt is van groot belang voor de compositie, één van de belangrijkste elementen die het eindresultaat bepalen. Kies je voor een hoog, of juist een laag standpunt? Over het algemeen moet je proberen op gelijke hoogte met het onderwerp te komen. Natuurlijk is dat een regel die je op bepaalde momenten kunt verbreken.

Toch levert een standpunt op gelijke hoogte in de meeste gevallen een goede foto op. De belangrijkste reden is dat je hierdoor de bloem goed los krijgt van de achtergrond, de nadruk komt op de bloem te liggen.

Hoe krijg je nou op een goede manier een laag standpunt? Hoe blijf je stabiel en schoon? Dat laatste is voor mij nooit direct een vraag. Vieze kleren heb ik graag over voor een mooie foto, wel heb ik standaard een vuilniszak bij me waar ik op kan liggen als het echt te vuil dreigt te worden. 


Stabiliteit is bij een laag standpunt vrij makkelijk. Voor een paar euro en wat simpel naaiwerk maak je een rijst- of pittenzak waar de camera op kan rusten. Een goedkope, en zeer effectieve oplossing die voor mij de voorkeur geniet als je op grondniveau een foto gaat maken.

Een andere optie is een statief waarbij de middenzuil omgedraaid of gekanteld kan worden. Hierbij is het natuurlijk wel belangrijk dat je de poten ook zo plat mogelijk kan leggen. Op die manier is het ook goed mogelijk om een laag standpunt te verkrijgen.

Natuurlijk zijn er allerlei alternatieven te verkrijgen, neem bijvoorbeeld een tafelstatief, wat zich voor een laag standpunt ook erg goed leent.

Foto vanuit een laag standpunt met herhaling van andere krokussen op de achtergrond. 1/80 – f/3.9 – ISO200 op 85mm.

Herhaling

Bij bloemen en planten heb je te maken met de mooiste natuurlijke vormen die je maar kan vinden. Vele soorten en maten, allerlei rondingen en lijnen. Al deze elementen zijn geweldig om mee te nemen in je compositie.

Zo kun je de nerven van een blad schitterend gebruiken in een detailopname. De herhaling in de lijnen zorgt voor een krachtige lijnenspel dat prettig is voor het oog.


Herhaling is ook te krijgen door in de diepte eenzelfde soort bloem onscherp te laten zien. Je krijgt hierdoor een herhaling in de achtergrond en daardoor ook meer diepte in de foto.

Licht

Het eindresultaat van de foto wordt daarnaast ook bepaald door het licht op je onderwerp. De lichtval bepaalt de sfeer van je foto, kan de foto maken of breken en bepalen of de kijker geboeid is door het beeld.

In de natuurfotografie wordt vaak gesproken over het gouden uur. We hebben het dan over het uur na zonsopgang en het uur voor zonsondergang. Het licht heeft dan een laag standpunt en een mooie warme kleurtoon. Dit zorgt voor prettig zacht licht op de foto, wat een mooie sfeer geeft en prettiger over komt dan het harde zonlicht overdag.

De richting waar het licht vandaan komt, bepaalt naast het soort licht (overdag of tegen zonsopgang/ondergang) wat het licht voor invloed heeft. Tegenlicht geeft een heel ander beeld dan een foto waar het licht van de zijkant komt.



Vergelijking tussen een foto met en zonder tegenlicht. Beide foto’s genomen op 1/200e, f/3.8 en ISO100 met een 85mm macro-objectief.

Let er bij het fotograferen in tegenlicht op dat je lichtmeter wel eens in de war kan raken. Doordat er veel licht richting de lens komt kan de camera voor onderbelichting kiezen om de achtergrond niet over te belichten (mede afhankelijk van de lichtmeetmethode). Zorg er in dat geval voor dat je de foto wat overbelicht waardoor er toch nog wat details zichtbaar zijn in de bloem. Dit natuurlijk alleen als het niet je bedoeling is om een silhouet te krijgen.

Heb je dan altijd zonlicht nodig voor een mooie foto? Uiteraard is dat niet het geval. Sterker nog, er zijn momenten dat bewolkt weer beter is dan zonnig. Een wolkendek zorgt namelijk voor zacht en diffuus licht. De natuurlijke kleuren van de bloem en plant komen dan het beste tot hun recht.


Een bewolkte lucht zorgt er ook voor dat je geen last hebt van harde schaduwen. De details in je onderwerp zijn dan uitstekend vast te leggen!

Mogelijk moet je in dat geval wel de witbalans aanpassen naar bewolkt (of achteraf op de computer) om het beeld iets meer warmte te geven. In de schaduw wil het beeld soms nog wel eens een blauwe kleur aannemen.

Scherpte

Scherpte is altijd een lastig punt, zeker in de macrofotografie. Waar leg je nu precies de focus? Die keuze moet goed zijn, want zodra de focus verkeerd ligt, kan dit de foto net niet goed genoeg maken.

Foto van madeliefje waarbij de scherpte net een fractie teveel naar voren ligt. De voorste blaadjes zijn te scherp, het scherpstelpunt had dus iets verder naar achter moeten liggen (we hebben het dan over een paar millimeter!). 1/800 – f/5.6 – ISO200 – 85mm

Bij macro-fotografie is de scherptediepte altijd beperkt. De regel is om dan een wat kleiner diafragma te nemen (variërend van f/8 tot f/16 doorgaans) dan je normaal zou doen. Vaak wordt er niet een nog veel kleiner diafragma gebruikt, omdat de scherpte van het objectief dan afneemt vanwege de zogenaamde ‘diffractie’.

Een handig hulpmiddel om de scherpte goed te krijgen is door gebruik te maken van de liveview functie van je camera. Je kunt dan extra inzoomen en goed de scherpte controleren. Dit is vooral bij handmatige scherpstelling erg handig!

Onscherpte

Zodra je de regels kent en kunt toepassen, wordt het tijd om de regels te verbreken. Een beperkte scherptediepte kan namelijk voor veel creativiteit zorgen. Doordat je minder scherpte hebt zal het beeld abstracter en rustiger kunnen worden.

Een effect van een groot diafragma (en daarbij dus weinig scherptediepte) is dat de foto’s een prettige softe uitstraling krijgen. Dit is iets wat nogal afhankelijk is van je eigen smaak, mij spreekt het in elk geval aan, en met mij ook velen anderen. Het softe effect is te bereiken door een laag standpunt te gebruiken en daarbij een groot diafragma te kiezen.


Pinksterbloemen door het gras heen gefotografeerd, met de camera plat op de grond. Gebruik makend van een wijd open diafragma en tegenlicht leverde dit een softe foto op. 1/125 – f/8 – ISO200 – 300mm

Nu is het mooie van dat lage standpunt, dat het kan gebeuren dat er hier en daar wat gras half voor je lens zit, en je dwars door al dat gras gaat fotograferen. Dit zorgt ervoor dat je veel voorgrond-onscherpte krijgt, wat zorgt voor een softe en zachte sfeer in de foto. Combineer je dit met mooi licht, dan is het geheel al snel compleet!

Wind

Met een beperkte scherptediepte loop je tegen een beperking aan zodra er een klein zuchtje wind staat. Dan zal de bloem zich uit het scherptevlak bewegen en dit levert dus ook direct een onscherpe foto op.

Valt er dan helemaal geen bloem te fotograferen als het waait? Ik ben geneigd dat te beamen en er nee op te zeggen. Toch is dat niet helemaal waar. Zeker, wind maakt macrofotografie moeilijker, maar niet onmogelijk.


Zodra je op een dag met wind wilt gaan fotograferen is het zaak om geduld uit te oefenen. Zodra je je compositie hebt gemaakt, is het wachten op het moment dat de wind even gaat liggen. De bloem zal dan even op een dood punt blijven staan en dat is het moment om dan de foto te maken. Zorg er hierbij voor dat je een serie foto’s schiet zodat de kans op een scherpe foto groter wordt en herhaal dit waar nodig.

Bloem in avondlicht geschoten tijdens een winderige avond, ik koos daarom voor een snelle sluitertijd van 1/4000e om de scherpte te kunnen waarborgen. Verder een diafragma van f/5.6, ISO800 met een 300mm teleobjectief. 
De bloem in tegenlicht iets overbelicht, waardoor het wit van de bloem net genoeg detail heeft en geen silhouet is geworden.

Een tip om problemen met de wind te voorkomen is om ’s ochtends of ’s avonds te gaan fotograferen. De wind is dan over het algemeen minder sterk dan overdag. Vooral ’s ochtends is het vrijwel windstil en dus ook ideaal voor macrofotografie.

Respect voor de natuur!

Met alle tips in het achterhoofd ga je aan de slag, je zoekt naar de beste plek, de mooiste compositie… Hè, net een paar plantjes die je compositie verpesten.. Wat nu??


Zoals een trouwe lezer misschien weet ben ik er niet vies van om zo nu en dan eens wat te “tuinieren” tijdens het fotograferen. Hier en daar een grassprietje weg, takjes uit de weg. Maar waar ligt de grens?

Die grens wordt wat mij betreft bepaald doordat je respect hebt voor de natuur en deze zo min mogelijk probeert te verstoren. Kwetsbare planten behandel je met respect en zul je nooit bewust weghalen. Je haalt alleen weg wat de dag daarna weer aangegroeid is en wat zo algemeen is dat je daarmee het voortbestaan van de soort niet bedreigt.


Ook belangrijk, maar misschien niet vaak gehoord, is dat je ervoor zorgt dat degene die na je komt ook nog van de mooie natuur kan genieten. De natuur is er voor iedereen en laten we ervoor zorgen dat ook iedereen er van kan genieten. Bij het wandelen, fietsen en het uitlaten van de hond is dat allemaal van belang, maar omdat fotografen graag toch iets dichter bij willen kijken, is dit de groep die zich het meest bewust moet zijn van zijn omgeving.

Laten we ons best doen bloemen en planten mooi vast te leggen, op zo’n manier dat anderen nieuwsgierig worden en ook gaan kijken naar dat mooie leven van de natuur. Met respect en liefde voor de natuur, maar ook met groot plezier!

Erik Busstra heb je vast al eens langs zien komen in de commentaren op de site. Hij beantwoordde al vele vragen van lezers. Ik was dan ook erg blij om van hem een aanbod te ontvangen voor het plaatsen van dit gastartikel op de site. Bekijk ook zijn weblog voor nog veel meer artikelen en voorbeelden.