Bijverdienen met je fotografie

De introductie van digitale camera’s heeft fotografie als hobby populairder gemaakt dan ooit. Eén van de redenen is dat het voor de kosten niet meer uitmaakt of je 1 of 10 foto’s maakt van je onderwerp. Maar fotografie is nog steeds geen goedkope hobby, een set lenzen en een camera vergen nog steeds een behoorlijke investering en wat te zeggen van alle (vrije) uren die je er in steekt. Een manier om wat van die investering terug te krijgen is door je foto’s te verkopen.

Allereerst wil ik even zeggen dat geld verdienen met je fotografie niet vanzelfsprekend is. De budgetten voor fotografie staan sterk onder druk, niet alleen door de beperkte economische groei, maar ook doordat sinds de opkomst van fotografie de markt veel groter is geworden.

De professionele fotograaf heeft niet meer het monopolie, ook de (gevorderde) amateur maakt steeds betere foto’s en beschikt over dezelfde apparatuur. Het onderscheid tussen amateur en professional wordt daardoor steeds beperkter, op sites als Flickr.com is soms lastig te ontdekken of de foto door een professional of amateur is genomen. Ondanks dat er natuurlijk een wereld van verschil zit of je fotografie doet voor de hobby of dat je ervan afhankelijk bent voor je hypotheek en dagelijkse brood op de plank.

Cover Amsterdam Magazine

Uitgevers zoeken daarom steeds meer naar foto’s die genomen zijn door amateurs. Die zijn vaak al tevreden met een naamsvermelding of bieden de foto’s veel goedkoper aan, omdat ze geen zorgen hebben ook daadwerkelijk winst te maken met hun fotografie. Dit biedt kansen voor de hobbyfotograaf, maar is ook een bedreiging voor de gehele fotografie markt.

Tonen aan de wereld

Wij kijken nu naar het perspectief van de hobbyfotograaf die wekelijks tijd investeert om een onderwerp te bedenken en daarvan foto’s te maken. Die foto’s blijven misschien op een harde schijf staan en worden alleen aan familie en kennissen getoond, maar misschien heb je wel eens gehoord dat je meer met je foto’s zou kunnen doen. Als de rest van de wereld geen weet heeft van je fotografie zul je ook geen aanvragen voor publicatie ontvangen.

Om interesse te kweken in je fotografie is het belangrijk dat je je foto’s toont. Dit kan door de foto’s te plaatsen op websites zoals de Zoom Gallery, Flickr, SmugMug, etc, maar ook door je eigen website te beginnen. Met je eigen website heb je meer controle over hoe de foto’s getoond worden, maar het duurt ook iets langer voordat je werk vindbaar zal zijn in Google, zeker als je net met je website begint.

Maak je gebruik van een foto deeldienst zoals Flickr of SmugMug, dan is deze vaak al goed te vinden in Google. Potentiële kopers zullen dan sneller op deze sites uit komen. Ook omdat de keus vaak erg groot is. Er is hoe dan ook veel concurrentie.

Om je foto’s beter naar voren te laten komen is het belangrijk deze te voorzien van sleutelwoorden (tags) die de foto zo goed mogelijk beschrijven. Hoe meer relevante sleutelwoorden, hoe groter de kans dat er een zoekterm tussen zit die een potentiële koper gebruikt. Beschrijf het onderwerp van je foto, de locatie waar je hem hebt genomen en andere wetenswaardigheden. Dit hoeft niet alleen beperkt te zijn tot Nederlandse termen, maar kan daarnaast ook bestaan uit Engelse sleutelwoorden.

Zorg er in ieder geval ook voor dat je aan elke foto die je publiceert je contactgegevens koppelt. Vaak zijn dit je e-mail adres en eventueel website en de copyright informatie, zoals “(c) 2011 Kenneth Verburg. Alle rechten voorbehouden”. Dit wordt in veel softwarepakketten de IPTC gegevens genoemd. Mocht de foto om wat voor reden dan ook op een andere site terecht komen, dan kan met het bekijken van deze gegevens toch worden achterhaald wie de oorspronkelijke fotograaf was.

Oypo

Via een aantal websites zoals Flickr en SmugMug heb je ook de mogelijkheid om je foto’s direct online te verkopen (afhankelijk van de dienst die je afsluit, bij Flickr moet je je foto aanmelden bij Getty Images, bij SmugMug heb je een Pro Account nodig). De dienst zorgt er voor dat de betaling en levering wordt afgehandeld, de fotograaf heeft de zorg voor het uploaden en voorzien van sleutelwoorden. In een aantal gevallen moet je ook een percentage van de inkomsten afdragen aan de dienst en die kan, bijvoorbeeld in het geval van Flickr/Getty erg hoog zijn.

Het kan dan de moeite lonen om via je eigen website je foto’s aan te bieden. Het Nederlandse Oypo, Qohz en Amerikaanse Photoshelter bieden bijvoorbeeld een mogelijkheid om een webwinkel te integreren in je website. De klant kan dan direct afrekenen en gebruik maken van de foto. De fotograaf betaalt een lager percentage voor het gebruik van de dienst. Deze diensten kunnen naadloos in je website worden geïntegreerd. Daarnaast is het vaak ook mogelijk om – indien er afdrukken benodigd zijn – deze direct door deze dienstverleners te laten afhandelen.

In mijn geval maak ik hiervan echter niet gebruik. Het komt ook maar een aantal keer per jaar voor dat ik een verzoek krijg, hoewel het aantal aanvragen wel toeneemt. Ik heb er voor gezorgd dat ik op mijn website goed te benaderen ben via een contactformulier en dat (ook via de domeinnaam) goed duidelijk is van wie de foto is. Ik heb geen foto’s aangemeld bij Flickr/Getty, ik merk dat veel aanvragen van uitgevers die mijn foto’s op Flickr hebben gevonden ook naar mijn website gaan.

Interesse

Op den duur zul je misschien merken dat mensen meer interesse krijgen in je fotografie. Misschien krijg je wel eens een e-mail met (hopelijk) de vraag of jouw foto gebruikt mag worden op een andere website, voor een publicatie of om aan een muur te hangen. Een mooi moment, blijkbaar wordt het gewaardeerd wat je doet.

In eerste instantie wordt hierin vaak niet gesproken over een mogelijke vergoeding. Ik merk dat meer bij interesse vanuit bijvoorbeeld Flickr dan via mijn eigen website, misschien ligt het aan de manier waarop je je presenteert. Als je je professioneler via een website presenteert is een vergoeding misschien vanzelfsprekender.

Soms wordt aangeboden je naam bij de foto’s te vermelden. In mijn ogen moet dit een vanzelfsprekendheid zijn – betaald of niet – en geen bonus. Er wordt dan vaak verteld dat dit meer bezoekers en aandacht kan opleveren en potentiële vervolg opdrachten. De ervaring leert dat dit echter zeer zelden het geval is, zeker als het om een gedrukte versie gaat. Hoewel dat ook lastig te controleren is. Maar grote stromen bezoekers heeft het mij nooit opgeleverd.

In veel gevallen blijkt het bij navraag echter ook mogelijk te zijn een vergoeding te betalen voor de foto. Waarom is dit nu zo belangrijk, het gaat toch ook om de eer van gevraagd te worden? Dit is absoluut zo, maar je moet ook bedenken dat ze in plaats van voor jouw foto ook hadden kunnen kiezen voor een foto van een professionele fotograaf of deze een opdracht hiervoor hadden kunnen geven. Geef je je foto gratis weg, dan verliest in het slechtste geval de professionele fotograaf hier dus inkomsten door en worden foto’s minder waard.

Maar misschien nog belangrijker, jouw tijd en kunde zijn toch ook iets waard? Zeker als je hobbymatig fotografeert naast een full- of parttime baan dan is je vrije tijd beperkt, er zijn vele zaken die om aandacht vragen. Toch heb je tijd vrij gemaakt om foto’s te nemen tijdens een evenement of in een landschap, deze te bewerken en te publiceren. Daarnaast kan een foto bij commercieel gebruik er bij helpen een tijdschrift of product te verkopen.

Als ik een aanvraag binnen krijg en er wordt niet gevraagd naar mijn tarieven, dan probeer ik altijd wel te vragen of er een vergoeding tegenover staat. Niet geschoten is altijd mis en vaak blijkt er dan ook wel een mogelijkheid te zijn te betalen voor het gebruik van de foto.

Ik probeer altijd zo snel mogelijk op een vraag te reageren. Fotografie is helaas vaak een sluitpost in het proces, er moet nog ‘beeld’ worden gevonden net voor de deadline. Een snelle en correcte beantwoording kan er aan bijdragen dat men voor jou kiest. Je bent namelijk vaak niet de enige waaraan de vraag wordt gesteld.

Daarnaast doet iedereen graag zaken met een betrouwbare partij. Als je je correct opstelt en doet wat je beloofd hebt, dan is de kans groter dat men ook in de toekomst bij jou terecht kan komen.

In de meeste gevallen gaat de aanvraag via e-mail. Hierin geef ik aan wat voor soort foto’s ik beschikbaar heb, eventueel een kleine weergave als men die niet via de site heeft gevonden en op welke resolutie de foto’s beschikbaar zijn. Zo heb ik ook al verschillende keren de kans gehad om niet de enkele foto waar de interesse naar uit ging te leveren, maar ook 1 of 2 andere foto’s.

Maar ook vraag ik dus naar meer informatie over het gebruik indien dit niet meteen duidelijk is en geef een indicatie van de tarieven en voorwaarden van het gebruik. Bij het krijgen van een vergoeding gaat het namelijk niet om het eigendom van een foto, het copyright hoort altijd te liggen bij de fotograaf (geef dit nooit uit handen), maar puur voor het gebruik ervan in bijvoorbeeld een tijdschrift of op een website. Afhankelijk van de grootte van de afdruk, of de foto op de voorpagina wordt gebruikt en wat de oplage is hangt er een ander prijskaartje aan het gebruik.

Soms kun je ook beslissen je foto wel gratis weg te geven, bijvoorbeeld als het doel waarvoor je foto wordt ingezet je aanspreekt of als het om strikt persoonlijk gebruik gaat.

Fotowedstrijden

Ook met een fotowedstrijd is soms geld of apparatuur te verdienen. Soms moet je betalen om mee te doen, maar vaak is deelname gratis. Het loont altijd wel de voorwaarden van de fotowedstrijd door te nemen, vaak staat hier in dat de organisator het recht krijgt om de winnende foto te publiceren, maar soms is de tekst ook zo opgesteld dat dit voor alle ingezonden foto’s geldt. In dat geval moet je je afvragen of de wedstrijd niet is georganiseerd is om op een goedkope manier aan foto’s te komen.

De kans dat je ook daadwerkelijk wint is heel klein. Vaak worden er zoveel foto’s ingestuurd dat een jurylid maar een enkele seconde naar de foto – soms in verkleinde weergave – kan kijken. Erg kleurrijke of duidelijke vormen komen hierin beter naar voren. Daarnaast geldt ook nog steeds dat smaken verschillen.

Nieuwssites

Steeds meer nieuwssites vragen om foto’s van het publiek. De kans is vele malen groter dat de eerste momenten van een onvoorspelbaar evenement door het publiek wordt vastgelegd dan door een journalist. Voor een aantal sites, onder andere Nu.nl en Nufoto.nl, geldt dat als je foto voldoende interessant is deze ook door het ANP kan worden opgepikt en doorverkocht.

De fotograaf ontvangt hiervoor dan een vergoeding. Zo heeft mijn collega eens een foto genomen vanuit zijn huiskamerraam op de derde verdieping van het tellen van de stemmen voor de Tweede Kamer verkiezingen in het bejaardenhuis tegenover hem en daar een vergoeding voor gekregen. Het is geen garantie, maar goed opletten en altijd een camera bij je hebben kan soms lonend zijn. Ook hier is de concurrentie vaak groot, want bijna iedereen heeft tegenwoordig de mogelijkheid met een mobieltje een foto te maken.

Microstock

Een reden waarom de tarieven mede onder druk staan is de opkomst van de ‘microstock’ bureaus. Deze verkopen foto’s van verschillende grootten voor soms een dollar per stuk. Een voordelige manier voor websites of tijdschriften om afbeeldingen bij artikelen of in advertenties te plaatsen. Het voordeel voor de fotograaf zou moeten liggen in het feit dat een populaire foto vele malen verkocht kan worden en zo toch winstgevend kan worden.

Eén van de grootste microstock bedrijven is iStockphoto, je hebt misschien wel eens een verwijzing gezien bij één van de artikelen op deze site. Je kunt via hen niet zomaar je foto’s verkopen, je moet voldoen aan bepaalde kwaliteitsvoorwaarden die bekeken worden door redacteurs voordat je ook daadwerkelijk toegang krijgt en je moet regelmatig je collectie aanvullen. Dit garandeert kwaliteit.

Lang niet alle foto’s zijn commercieel interessant, je moet goed nadenken wat wel en niet interessant kan zijn, maar dit geldt ook voor de andere publicatievormen.

Model releases*

Op het moment dat je foto commercieel wordt gebruikt en er staan goed te herkennen personen of gebouwen op, dan is het aan te bevelen/vereist om bij het maken van de foto een ‘model release’ te laten tekenen. Hierin geeft het model aan dat de fotograaf de foto vrij kan publiceren en eventueel ook doorverkopen, vaak met het voorbehoud dat de beeltenis van het model niet op een negatieve manier wordt gebruikt. Dit voorkomt ook dat de fotograaf of licentienemer later aangeklaagd kan worden.

Er is hierbij een verschil tussen gebruik in een reclame of bijvoorbeeld als illustratie bij een artikel. In dat laatste geval heb je vaak geen ‘release’ nodig, maar het is wel aan te bevelen. Soms is het ook heel lastig om aan een release te komen, bijvoorbeeld als je fotografeert tijdens een sportevenement of parade die snel voorbij trekt. Model releases zijn een onderwerp voor een artikel op zichzelf.

Belasting en verzekering*

Inkomsten uit freelance activiteiten, waaronder fotografie valt, moeten worden opgegeven in Box 1 van de belastingaangifte, hierover betaal je dan ook inkomstenbelasting. Houdt er dus rekening mee dat je rond de 40% van je inkomsten niet zonder meer kunt uitgeven. Tegenover het aangeven van de inkomsten staat ook dat je een aantal kosten mag aftrekken, bijvoorbeeld de website hosting.

Bedrijven ontvangen graag een factuur, geef hierop aan wat het bedrag is van de vergoeding, geef een omschrijving van de geleverde afbeelding en voorwaarden en vergeet natuurlijk niet je naam en adres en bankgegevens. Geef ook aan of BTW is verschuldigd en wat de betaaltermijn is. Heb je niet meerdere vaste opdrachtgevers of regelmatige inkomsten uit deze werkzaamheden dan hoeft vaak geen BTW te worden berekend.

Heb je je apparatuur verzekerd dan heeft de verzekering vaak een uitsluiting voor commercieel gebruik hiervan. Gaat er iets mis met je verzekerde apparatuur terwijl je een opdracht vervult zou je hierdoor geen dekking kunnen hebben. Controleer je verzekering.

Het als hobbyfotograaf verkopen van je foto’s kan een leuk extra zakcentje opleveren waardoor je misschien iets sneller die nieuwe lens of andere uitbreiding van je apparatuur kunt aanschaffen. Handel je de aanvragen professioneel en betrouwbaar af, krijg je misschien wel een vervolgopdracht en wie weet waar dat toe leidt. Maar bedenk ook dat de fotografie markt onder zware druk staat, het wordt voor steeds meer professionals steeds lastiger een goed maandinkomen te krijgen met alleen fotografie, reken jezelf dus niet rijk.

* Disclaimer: Als je je gaat bezighouden met het verkopen van je foto’s, win extra informatie in bij professionele organisaties of een advocaat. Ik heb geen formele training in de rechten, ik kan alleen aangeven wat ik geloof dat waar is, neem nooit zomaar wettelijk advies aan van zomaar iemand op internet.