Composities met reflecties

Voor mijn composities maak ik graag gebruik van reflecties. Met een reflectie in je compositie kun je een interessant kader om het onderwerp aanbrengen, het onderwerp abstract maken of zaken tonen die er anders niet waren en meer diepte aan een foto geven. Reflecties zijn overal, in waterplassen, in raametalages, in de achteruitkijkspiegel van een scooter, gepoetst chroom van een auto, etc. Als je er eenmaal oog voor hebt ontwikkeld, dan is er geen ontkomen aan.

Gebruikmaken van spiegels om een element in de foto te tonen die normaal gesproken buiten beeld is te vinden is nauwelijks nieuw te noemen. Artiesten gebruiken al jaren spiegels in portretten en interieurs. Spiegels kunnen een ruimte groter laten lijken dan deze is of de ruimte die het interessante deel van de foto inneemt verdubbelen. Het effect kan een derde dimensie toevoegen aan een tweedimensionale foto. Op de goede manier toegepast kan het mysterie toevoegen aan de foto – waar eindigt het onderwerp en begint de reflectie – of het onderwerp zo op zijn kop zetten (soms letterlijk) dat de kijker de compositie in wordt gezogen.

De ondergaande zon wordt gereflecteerd in het glas van het restaurant, waardoor de Bay Bridge in San Francisco in een rond kader wordt gevangen

Door gebruik te maken van water, ramen, spiegels of andere reflecterende oppervlakken kan een ‘gewone’ foto in een kunstwerk veranderen. Door goed gebruik te maken van reflecties kan het beeld compleet worden veranderd in een beeld dat veel rijker is aan kleur, meer abstracte vormen geeft of op andere manieren meer artistiek is. Door elementen binnen en buiten de reflectie te combineren, bijvoorbeeld gevallen blaadjes in het water gecombineerd met de reflectie van een brug, kun je een heel ander beeld creëren dan veel mensen die dag zullen hebben gezien.

Misschien spreekt mij nog het meeste aan dat je met reflecties echt beelden kunt creëren en niet ‘simpelweg’ bezig bent een situatie vast te leggen.

Reflecties in de natuur

Bomen of bergen gereflecteerd in water is een klassieke landschapscompositie, vaak één van de eerste beelden waar je aan denkt als je aan reflecties denkt. Het is een bekend onderwerp, maar daardoor is het zeker niet minder interessant. Een mooi gereflecteerd berglandschap op strak water biedt een rustige foto waar de kijker bij kan wegdromen.

Voor de beste reflecties kun je vaak het beste vroeg in de ochtend op stap gaan. Het is dan nog redelijk windstil – later op de dag neemt de wind vaak toe – en het water is helderder dan later op de dag. Maar het is niet uitgesloten dat je de rest van de dag geen mooie reflecties kunt vastleggen. Er zijn altijd wel plekken te vinden die een beetje uit de wind liggen of waar je even kunt wachten tot de wind (tijdelijk) afneemt. Het is dus absoluut niet altijd nodig vroeg op stap te gaan, maar de kans op een mooie reflectie in windstil water is dan wel het grootst.

Reflecties kun je gedurende het hele jaar vastleggen, maar de herfst is veruit het meest geliefd bij fotografen. De felgekleurde bomen komen vaak mooi uit in het donkere water, de reflectie voegt een dubbele stoot kleur toe. Dramatische luchten doen het erg goed gereflecteerd in water, vaak wordt er dan gekozen voor een compositie met de horizon in het midden of op 1/3 zodat de reflectie het hoofdelement van de foto is.

Tijdens een zonsondergang kun je ook gebruikmaken van een reflectie. Als de zon nog boven de horizon hangt krijg je vaak een gekleurde streep in het water. Door een compositie te maken in de portretstand leidt de streep het oog door de foto naar de ondergaande zon. Het hoeft ook niet per se windstil te zijn, de rimpels in het water kunnen de lichtstreep net interessanter maken.

De laagstaande zon reflecteert in het ijs

Een populaire combinatie is elementen die je in de buurt vindt in de foto opnemen als een silhouet. De donkere vorm steekt dan sterk af tegen de gekleurde reflectie. De reflectie hoeft trouwens niet het onderwerp te zijn van de foto, het kan ook ‘slechts’ als achtergrond dienen.

Reflecties in waterplassen

Als het heeft geregend zien omstanders mij vaak naar waterplassen turen en voorzichtig heen en weer lopen om te kijken of er een mooie compositie te maken is met de reflectie. Zeker als de zon net weer door de wolken komt en de wind is gaan liggen zijn de reflecties op hun mooist. Door je positie te wisselen, hoger of lager de plas in te kijken of een andere hoek te kiezen kun je proberen een goede compositie te maken. Vergeet ook niet een heel laag standpunt te zoeken. Vaak is er een specifieke hoek waarin je opeens het gewenste gebouw gereflecteerd ziet.

Water voegt een extra element toe aan het fotograferen, er kan net een wolk voor de zon komen waardoor de reflectie verdwijnt of een zucht wind kan de plas in een kolkende watermassa doen veranderen. Het komt soms dus aan of timing en geduld. Het voegt ook een element van verrassing toe, wat zie je gereflecteerd in de plas en kun je daardoor juist wel of juist niet het gewenste onderwerp vastleggen. AmsterS@m – The Wicked Reflectah (what’s in a name) op Flickr heeft een portfolio vol met dit soort foto’s.

Je hoeft trouwens niet altijd in een waterplas te schieten, je kunt ook gebruikmaken van het licht dat wordt weerkaatst in de waterplas, bijvoorbeeld tijdens een zonsopkomst wordt de rode/oranje lucht in de plassen gereflecteerd waardoor er gekleurde vlekjes in het beeld ontstaan.

Reflectie omgedraaid

Soms draai ik het gereflecteerde beeld achteraf om. Zo lijkt het in eerste instantie of je het onderwerp op de standaard manier hebt vastgelegd, maar dan wordt het de kijker opeens duidelijk dat er een sigarettenpeuk ligt of dat randjes van het gebouw afvallen, omdat daar de plas ophoudt.

Reflecties in de stad

Water is niet het enige reflecterende medium, moderne steden barsten van de reflecterende oppervlakken: veel glas, staal en soms zelfs gepolijst steen. Al die reflecterende oppervlakken en interessante vormen reflecteren het licht, de omringende gebouwen of kleuren. Met behulp van een reflectie kun je een abstract beeld maken van een gebouw dat in de buurt staat of een contrast laten zien door een oud gebouw in een nieuw gebouw te reflecteren of door vormen te combineren.

Het stationseiland reflecteert in de gracht

Zacht – diffuus – licht is vaak beter voor het fotograferen, door gebruik te maken van gereflecteerd licht, als hoofd lichtbron of om elementen te accentueren, kun je dit diffuse licht op een goede manier vangen en zelfs op een warme zomerdag (dus met hard licht) zacht licht aan de foto toevoegen. Vind het licht en plaats je onderwerp erin of wacht tot er zich een geschikt onderwerp voordoet.

De oppervlakken hoeven niet perfect reflecterend of schoon te zijn, soms is het juist leuk om een strak modern gebouw grauw en vuil gereflecteerd te tonen. Ook kun je met halve reflecties meerdere beelden op elkaar stappelen om weer een heel nieuw effect te bereiken. Bedenk ook dat glas een raam biedt naar buiten, maar ook naar binnen. Welke elementen uit ‘binnen’ zou je kunnen combineren met wat er buiten is?

Licht reflecteert tegen het gebouw

Met behulp van een etalageraam kun je je schroom overwinnen om mensen op straat te fotograferen. Het is voor je onderwerp veel minder duidelijk dat je deze fotografeert als je met je rug naar hen toe staat en in een winkeletalage lijkt te turen. Sneaky is het natuurlijk wel, maar vaak is het observeren van een gebeurtenis genoeg om de gebeurtenis te veranderen. Had die jongen dan ook zo’n mooie glimlach gehad of was dat momentje tussen twee geliefden ook zo spontaan geweest als je met je lens op hen gericht klaar zou staan?

De klassieke manier om bijvoorbeeld een bruid te fotograferen is door deze naast een grote spiegel te zetten en de reflectie en bruid samen te fotograferen. Een spiegel ligt er voor de hand voor reflecties, maar denk ook eens aan goed gepoetst graniet in een modern gebouw of de reflectie van een gepoetste bar of piano.

Een ander interessant object om een foto mee te maken is een spiegeltje van bijvoorbeeld een auto of een scooter. Als je eigenlijke onderwerp erin reflecteert kun je hiermee een rechthoekig of rond kader om de foto aanbrengen. Door de achtergrond met een wijd open diafragma onscherp te maken springt de reflectie uit de foto. Eventueel kun je (voor bonuspunten) proberen de reflectie te combineren met een achtergrondkleur die contrasteert.

Let bij het fotograferen dicht bij glas op dat je niet ook jezelf of je lens vastlegt. Of juist wel natuurlijk, als het juist de bedoeling is dat je jezelf aan de foto toevoegt. Het gaat om de intentie en de visie die er achter de foto zit, verder ben je vrij om alles te doen of te laten om een interessante, spannende of rare compositie te maken.

Waterdruppels

Natuurlijk hoeft het reflecterende onderwerp niet per se plat te zijn. Waterdruppels zijn een perfect voorbeeld hiervan. Ze zijn overal om ons heen, natuurlijk na de regen of het begieten van de tuin, maar ook in bijvoorbeeld de ochtenddauw of langzaam druppelend uit de kraan. Waterdruppels bieden een ronde weergave van de werkelijkheid, het licht wordt gereflecteerd en van richting veranderd. Ze kunnen een foto ingewikkelder of duidelijker maken.

Waterdruppel met wijd open diafragma

Waterdruppels kunnen kleine lichtaccentjes toevoegen aan de foto. Een mooi effect geeft het als je bijvoorbeeld met een macro lens de waterdruppel compleet scherp in beeld brengt, maar de achtergrond onscherp laat. In de waterdruppel wordt de achtergrond scherp – op zijn kop – gereflecteerd zodat toch duidelijk is wat er in de achtergrond was te zien.

Productfotografie

Reflecties kun je ook zelf maken. Het is vaak mooi bij productfotografie om het voorwerp te laten reflecteren, hoewel je moet opletten dat deze reflectie niet het hoofdonderwerp gaat overheersen. Een spiegel werkt hierom vaak niet goed. Reflecties kun je eenvoudig toevoegen door het onderwerp op doorzichtig glas, met een gekleurd laken eronder te plaatsen of wit of zwart plastic te gebruiken. Zorg er voor dat het goed schoon is, zodat je niet een paar uur in Photoshop bezig bent vingerafdrukken en stof weer te verwijderen.

Je kunt op verschillende manier de reflectie laten tonen. Allereerst kun je de achtergrond belichten, de reflectie valt dan voor het voorwerp door het reflecterende licht. Je werkt dan met tegenlicht, dus zorg er voor dat ook het voorwerp zelf van voren of van de zijkant wordt belicht zodat het geen silhouet wordt. Je moet hier wat experimenteren met de verhouding tussen achtergrond licht en voorgrond, ook de positie van het licht kan wisselen. Op den duur vind je vanzelf de juiste opstelling.

Je kunt ook van boven belichten. De achtergrond wordt dan donker, tenzij je hem zo dicht bij zet dat er door de reflectie nog licht op valt. Dit is geschikt voor abstracte vormen, je krijgt er goed de vorm uit.

Polarisatiefilter

Een polarisatiefilter? Die wordt toch juist gebruikt om reflecties op water te doen afnemen? Niet helemaal waar, een polarisatiefilter kan de schittering op het water wegnemen en het water doorzichtig maken, maar kan ook juist een reflectie versterken door meer contrast aan het beeld toe te voegen of de reflectie beter laten zien doordat de schittering is weggenomen. Door aan het filter te draaien kun je de reflecties sterker maken of naar wens afzwakken en daardoor het effect bepalen. De reflectie van onderstaande foto was lang niet zo sterk zonder polarisatiefilter:

Ik hoop dat dit artikel je een idee heeft gegeven voor de vele toepassingsvormen en mogelijkheden van reflecties voor je composities. Door goed te kijken en veel te experimenteren kun je creatieve composities maken van vluchtige momenten die nooit meer op zo’n manier zullen terugkomen. Een echte unieke foto. Je zult zien, het fotograferen van reflecties werkt verslavend. Misschien eens een reden om tijdens of kort na een regenbui er op uit te trekken.